نگاهی به مشکلات آموزش و پرورش واجرای ناقص سند تحول بنیادین
خبرگزاری همسو نیوز؛مهناز ثمری:مشکلات و ضعفهایی که در سیستم آموزش و پرورش کشور و در رابطه با اقشار و مسائل متفاوت آن؛ از جمله بحث افزایش کتاب های درسی، فضای آموزشی، معیشت معلمان، مافیای کنکور و… به اجرای نیمه کامل سند تحول بنیادین بر می گردد.
ابتدا می خواهیم درمورد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از مهم ترین حوزه تعلیم و تربیت در کشوراست بپردازم، این سند در اواخر دهه ۶۰ آغاز شده بود، در آذرماه سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید که در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شده است تا با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزش های بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی تبیین شود.
مبانی نظری سند حداقل دارای سه بخش است. اولاً در مبانی نظری سند تحول فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب نگارش شده بخش دوم مبانی نظری سند تحول تحت عنوان فلسفه نظام تربیت رسمی و عمومی یعنی آموزش و پرورش است. بخش سوم مبانی رهنامه یا دکترین آموزش و پرورش است که چارچوب اجرایی کردن فلسفه تربیتی را بیان میکند. سند تحول از بخشهای مختلف تشکیل شده که ۱۳۱ راهکار دارد. یعنی آموزش و پرورش باید این ۱۳۱ راهکار را در یک بازه زمانی ۱۵ ساله اجرا کند. در سند تحول بحث ساحتهای ششگانه تربیت مطرح است. این شش نوع تربیت عبارت از: تربیت اعتقادی- اخلاقی، تربیت اجتماعی-سیاسی، تربیت اقتصادی-حرفهای، تربیت زیستی-بدنی، تربیت علمی-فناوری و تربیت زیباییشناسی و هنری هستند؛ که سند تحول بر اساس این شش نوع تربیت است. وزارت آموزش و پرورش طی سالها اخیر تلاش کرده است نقشه راه سند تحول بنیادین و راهکارهای اجرایی آن را استخراج و بر اساس آن حرکت کند. اهمیت سند تحول بنیادین تا جایی است که مبنای کار وزارت آموزش و پرورش در برنامه ششم توسعه قرار میگیرد و مقام معظم رهبری همواره بر اجرای آن در نظام تعلیم و تربیت تاکید دارند و تحقق سند را مطالبه اصلی خود از وزارت آموزش و پرورش برمیشمارند.
سند تحول بنیادین که قرار است زمینه ساز تحول در این دستگاه انسانساز باشد دارای ۱۳۱ راهکار در ذیل چند زیرنظام است و کلیدواژههایی چون حیاط طیبه، توجه به ساحتهای شش گانه تربیتی، تربیت دانش آموزانی با هویت مستقل اسلامی و ایرانی و برخورداری از مربیانی با فضایل اخلاقی و در تراز جمهوری اسلامی در آن به چشم میخورد. این سند در ۲۲ آذر ماه سال ۹۷ رونمایی شد در حال حاضر اموزش و پرورش با مشکلات متعددی روبه روست. در ادامه این گزارش با استفاده از نظرکارشناسان آموزشی به مهم ترین مشکلات آموزش و پرورش و ارائه راهکارهایی برای حل این موضوع خواهیم پرداخت.
کمبود نیروی انسانی و ایجاد مشکلات مالی برای معلمان
بزرگترین چالش اموزش و پرورش کمبود نیروی انسانی می باشد که طبق آخرین اماردر مهر۹۷به گفته اسفندیارچهاربند رییس مرکز منابع انسانی وزارت اموزش و پرورش (در مجموع با توجه به شاخصها ۳۰۰هزار کمبود داریم. مهر ماه حدود ۹۲۰۰ نفر از فارغ التحصیلان تعهد دبیری وارد مدارس میشوند. مامورین خدمت به سایر دستگاهها و یا مشغولین به تحصیل حدود ۱۵ هزار نفرند که در چرخه تولید خدمت ما نیستند اما در آمار نیروهای ما قرار دارند. در سال۹۷ از ۳۰۰هزار کمبود نیرو، ۱۹۴ هزار نفر را از طریق تعدیل شاخصها و ندادن معلم به مدارس و ۱۰۶ هزار نفر را از محل حق التدریس، استمرار خدمت بازنشستهها و سربازمعلمها و برونسپاری در شاخه کاردانش تامین میکنیم.) وزیر آموزش و پرورش هم کمبود 80 هزار معلم در مهر 97 پیش بینی می کند و می گوید:( تا 4 سال آینده در بهترین حالت خوش بینانه 350 هزار معلم کمبود داریم و این چالشی است که اگر مواجهه منطقی با آن داشته باشیم، می توانیم آن را به یک فرصت تبدیل کنیم و بهترین نیروها را در آموزش و پرورش جذب کنیم.) اما از آنجا که یکی از اهداف مهم آموزش و پرورش توجه به معلم دانش اموخته و ایجاد فضایی مناسب برای آنان است باید تحول را از معلمان شروع کرد، اما انچه که ما امروز شاهد آن هستیم استقرار پایه دوازدهم درسال تحصیلی۹۷ که شورای عالی آموزش وپرورش نیازآموزش و پرورش را به نیروی انسانی را بیشتر کرده است، اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه ریزی منابع انسانی با اشاره به استقرار پایه دوازدهم گفت: امسال به دلیل اصلاح ساختار نظام آموزشی ۶ درصد رشد جمعیت دانش آموزی داشتیم که درطول ۱۵ سال بی سابقه بود وبرای مدیریت این چالش در سال آینده ۲۵ هزار نیروی ورودی جدید خواهیم داشت، جذب آموزگار از سایر رشته های تحصیلی مدت ها مدنظر بوده است و باید برای آن تصمیم گرفته شود .
شاکی بودن دانش آموزان و معلمان به محیط آموزشی نامناسب
مسأله فضای آموزشی و توجه لازم نداشتن به بعد پرورشی در کنار بعد آموزشی به دانش آموزان و ناتوانی در به کارگیری تکنولوژی و روش های جدید آموزشی در سیستم تعلیم و تربیت کشور هم از دیگر چالش های پیش روی آن است، فضای آموزشی به گونه ایی است که حس ناخوشایندی را در دانش اموزان و بی انگیزگی را در معلمان ایجاد کرده است. یکی از نگرانی هایی به وجود امده وضعیت فضای اموزشی مناطق زلزله زده کرمانشاه که کمتر از ۱۰ درصد فضاهای آموزشی دچار تخریب شدهاند، در مجموع ۷۰ مدرسه در استان کرمانشاه و حدود ۴۰۰ کلاس بر اثر این زلزله تخریب شدهاند. به همین منظور۱۷۰۰ فضای آموزشی و ورزشی و پرورشی با حضور معاون اول رئیس جمهور و وزیر آموزش و پرودش افتتاح شد.معیشت فرهنگیان و مشکلات مالی از دغدغه های اصلی آموزش وپرورش می باشد همواره این موضوع برکلاس درس دانش آموزان تاًثیر می گذارد راه حل آن تامین بودجه است؛ خوشبختانه در ۵ دی ۹۷با تعیین لایحه ۹۸ بودجهای که دولت برای وزارت آموزش و پرورش در سال ۹۸ پیشنهاد داده است رقمی معادل ۴۵ هزار و ۸۳۱ میلیارد و ۳۳۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان است. همچنین در لایحه بودجه برای کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان 63 میلیارد تومان پیش بینی شده است.
وجود مافیای کنکور مانع حذف کنکور
بحث حذف کنکور یکی دیگر از مشکلاتی است که ذهن دواطلبان ورود به دانشگاه و کارشناسان آموزشی را به خود مشغول کرده و سبب ایجاد استرس بین جوانان و خانواده هایشان شده است.از زمانی که قانون اولیه حذف کنکور از سال 86 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد بر اساس این قانون، کنکور باید در تمامی مقاطع تا سال اول برنامه پنجم توسعه حذف و سوابق تحصیلی جایگزین آن میشد.اما وزارت آموزش و پرورش اقدامات لازم برای سوابق تحصیلی را به تعقیب انداخت.درهمین راستا ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش هم در سخنانی راه حلی برای حذف کنکور پیشنهاد داده و گفته است: باید به مدلی برسیم که بدون آزمون و غربال یک امتیازی را تقسیم کنیم، اگر نتوانیم باید غربال بگذاریم. اگر جایگزینش هست که از همین حالا باید جایگزین کنیم؛ سازمان سنجش هم به جای نمره کنکور، از نمره روش جدید استفاده میکند؛ اگر هم نیست، باید روی معیارها فکر کنیم که چگونه ایجاد کنیم. حذف کنکور به صورت ناگهانی نمیشود و نیازمند یک پروسه تدریجی پلکانی است که در حال انجام است و تاکنون هم با احتساب ظرفیت فنیحرفهای و علمی کاربردی، میزان پذیرش بدون آزمون از ۹۰ درصد رد شده است. ۳۰ دی ماه قائم مقام آموزش و پرورش در برنامه زنده تلویزیونی بیان کرد: با تدابیری بین مسئولان آموزش و پرورش تصمیم براین شد۸۵ درصد سوابق تحصیلی دانش آموزان را برای ورود به دانشگاه درنظر بگیرند که هنوز این موضوع قطعی نشده است.
حجم بالای کتاب های درسی
بخش دیگر از مشکلات موجود آموزش و پرورش اضافه شدن کتاب های کمک درسی ابتدایی و متوسطه است که در آذر ماه ۹۷ معاون ابتدایی اموزش و پرورش با ابلاغیه از طرف وزیر استفاده از کتب کمک آموزشی درسی در مدارس ابتدایی را ممنوع اعلام کرد، متاسفانه آموزش و پرورش دچاریک تضاد بزرگ در بحث موسسات کنکور شده است ، مؤسساتی که هماکنون به آسانی مدارس را بازار فروش کتابهای کمک آموزشی و برگزاری آزمونهای آزمایشی خود کردهاند، البته اقدام قابل توجه آموزش و پرورش برای ممانعت از ورود کتب کمک آموزشی به دوره ابتدایی گام مهمی است که میتوان آن را برای سایر دورههای تحصیلی هم اجرایی کرد در حال حاضر بیشترین بازارفروش موسسات به دوره متوسطه است ؛ در این میان بازار گرمی صداوسیما در تبلیغات کتب درسی کمک آموزشی برای موسسات باعث اعتراضات مسئولان آموزشی کشور شد، که در روزهای اخیر سید محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش در نامه ای به مقام معظم رهبری خواستار محدودیت تبلیغات کمک درسی در صداوسیما، اختصاص ارز دولتی کتاب های کمک درسی و ورود کارشناسان آموزش و پرورش به صدور مجوز این کتاب ها در وزارت فرهنگ شد.
بطحایی در ۲۲ دی ماه با انتقاد از کتب درسی بیان کرد: دانشآموزان به نیازهای جدیدتری نیاز دارند که ما در سبد یادگیری جای کافی برای آن نگذاشتیم، بچهها در مدرسه عمدتاً چیزی میآموزند که در بیرون از مدرسه کمتر به آن نیاز دارند.
با همه مشکلات به وجود آمده در پایان باید گفت: اگر آموزش و پرورش با اجرای سند که از اولویت های کشور است در حوزه نیروی انسانی و منابع مالی و پژوهش و ارزشیابی و برنامه درسی و سایر بخشها هماهنگ حرکت کند می تواند تا ۱۴۰۴ تمام راهکارها و زیرنظام های سند تحول را به طور کامل خاتمه دهد