خدمت برای خدا

دکتر محمدرضا کلائی:یکی از عوامل مهّم در حفظ کیان دولت ها و همین طور تداوم پیوند صمیمانه بین مردم و حکومت ها، قدردانی از خدمات مردم است. بهترین شیوه قدردانی از مردم هم، خدمت به آن ها و ارج نهادن به خدماتی است که برای نظام انجام می دهند.

از نگاه امام خمینی(ره)، انقلاب اسلامی مبتنی بر یک انقلاب انسانی است.  بر اساس این دیدگاه از حدود دو دهه قبل از آغاز نهضت انقلاب اسلامی ایران، تلاش‌ها برای ارائه تصویر صحیحی از اسلام آغاز می‌شود. این تلاش معطوف به ارائه برداشتی از اسلام است که امام خمینی از آن به اسلام ناب تعبیر  می‌کند. اسلام ناب که در برابر اسلامِ تجدد و اسلام تحجر قرار دارد بر بعد اجتماعی دین و کارآمدی اجتماعی آن تأکید می نماید. با نگاهی کلی به محتوای بیانات و پیام‌های امام خمینی(ره) بخش عظیمی از آن بیانات و پیام ها به اخلاق اداری و شیوه سلوک کارگزاران نظام اسلامی با مردم اختصاص یافته است. در نگاه امام خمینی(ره) با همان مبنای دینی و اسلامی، حکومت به خودی خود دارای ارزش نیست. زمامداری هنگامی ارزشمند می شود که در مسیر اهداف الهی قرار گیرد. زمامدار و حکمران، متعهد است آثار دین را در جامعه زنده کند و دامنه اصلاح را در شهرها بگستراند، تا بندگان ستم‌دیده خدا امنیت و آسایش یابند و احکام الهی از تعطیلی و توقف بیرون آید. امام خمینی(ره) با الهام از آموزه های دینی، بر این دیدگاه صحه می گذارد که عهده دار شدن حکومت فی حد ذاته شأن و مقامی نیست، بلکه وسیله اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه اسلام است. در انجام هر کاری، داشتن انگیزه نیکو بسیار مهمّ است. انگیزه اصلی انسان های مؤمن در تصدی هر پستی و انجام هر کاری، جلب رضایت خداوند است. در جامعه اسلامی، آن نوع از خدمت رسانی پسندیده و مورد قبول است که از اعتقاد به خدا و باور به حقانیّت اسلام ناشی شده باشد. بر این اساس مقام معظم رهبری فرمودند: «اگر ما خدا را در نظر داشته باشیم و حقیقتاً به عنوان انجام وظیفه کار بکنیم، یقیناً لطف و تفضل و حمایت و کمک های غیر مُحتَسب خدای متعال به ما خواهد رسید».

«خدمت برای خدا» یکی از کلیدی ترین اصولی است که امام خمینی(ره) برای توصیف کارگزاران نظام اسلامی به کار می برد و می فرماید: «کمیاب ترین گوهرها خدمت است، یعنی کاری را فقط برای خدا خالص ساختن و چیزی را شریک او نساختن، بسیاری اوقات رعایت مصالح شخصی یا جلب منافع یا جلب توجه دیگران یا انگیزه های دنیایی خط دهندة اعمال ماست»

خدمت عملی است که عامل، در آن، با اندیشه و انگیزه‏ی گره گشایی به رتق و فتق امور مربوط به مردم می‏پردازد. علاوه بر انگیزه‏ی یاوری و احسان به هم نوعان، در حد طاقت، خویش را مسؤول گره گشایی و رفع نیاز بندگان خداوند می‏داند. خدمت رسانی از جمله اعمال صالح است که به عنوان اولین خصیصه‏ی اهل ایمان در قرآن کریم مورد توجه قرار دارد.

خدمت رسانی، به عنوان یک صفت عالی نفسانی، که نقش هدایت گری را در حیات آدمی ایفا می‏کند، فی نفسه سازنده‏ی اندیشه‏ی پاک آسمانی است و با ایجاد انگیزه و هدف والا و ارزشی او را به سوی پاکی‏ها سوق داده و از زندگی او آثار و برکات فراوان معنوی به جای می‏گذارد و عمل را خالص و پاکیزه می‏گرداند. در نتیجه عوامل و اسبابی که به تدریج موجبات تنبلی و بی مبالاتی، بی‏مهری و بی‏دقتی، کم لطفی و بی‏احساسی و عدم احساس وظیفه و قبول مسؤولیت و نهایتاً نگرش انتفاعی و منفعت جویی را فراهم می‏آورد، از اندیشه و انگیزه‏ی او رخت می‏بندد.

در جهان بینی توحیدی، انسان در میان موجودات از شرافت و کرامت مخصوص برخوردار است و وظیفه و رسالتی خاص دارد. انسان، با این جهان بینی، مسؤول تکمیل و تربیت خود و اصلاح جامعه‏ی خویش است. جهان، مدرسه‏ی انسان است و خداوند به هر انسانی، بر طبق نیت و کوشش صحیح و درستش، پاداش می‏دهد. جهان بینی توحیدی به حیات و زندگی معنی و روح و هدف می‏دهد، زیرا انسان را در مسیری از کمال قرار می‏دهد که در هیچ حدی متوقف نمی‏شود و همیشه رو به پیش است. به انسان نشاط و دل‏گرمی می‏بخشد، هدف‏های متعالی و مقدس عرضه می‏دارد و افرادی فداکار می‏سازد. جهان بینی توحیدی تنها جهان بینی است که در آن تعهد و مسؤولیت افراد در برابر یکدیگر مفهوم و معنی پیدا می‏کند؛ همچنان که تنها جهان بینی‏ای است که آدمی را از سقوط در دره‏ی هولناک پوچ‏گرایی و هیچ انگاری یا نیست انکاری نجات می‏دهد.

دو مسأله‏ی مهم و اساسی، در واگذاری مسؤولیت خدمت گذاری به افراد و یا قبول مسؤولیت و تقبل انجام خدمت از ناحیه هر کسی، تعهد و تخصص است.  باید برای هر دو طرف، یعنی واگذار کنندگان و قبول کنندگان، این دو خصیصه احراز شود. خدمت رسانی بدون این دو شرط اساسی، ضمن اینکه امکان ندارد، کم‏کم روند خدمت که یک ارزش است، را به ورطه‏ی ضد ارزش می‏کشاند و، آثار و نتایجی که به دنبال خواهد داشت، موجبات تضییع امکانات و ضرر و زیان فراوان برای جامعه و هدررفتن استعدادها و توانایی‏های اهل دانش نیز می‏گردد. در قرآن مجید این دو خصیصه به عنوان دو شرط ضروری و لازم مورد توجه قرار گرفته است. اصل تخصص و توانایی، که نتیجه‏ی دانش و فهم است و برای هر کسی در هر رشته‏ای می‏تواند با تلاش و جدیت و علم آموزی و تجربه اندوزی حاصل شود، در حوزه این بخش از بحث است.

در نظام اسلامی، مسؤولیت ها، زمینه های خدمت افراد به مردم هستند. بر این اساس، مدیرانْ خدمتگزاران مردم اند و در قبال آن ها، تکلیف هایی دارند که باید به شیوه ای نیکو به انجام برسانند. مقام معظم رهبری، در تبیین تکلیف مسؤولان در نظام اسلامی می فرمایند: «وقتی ما می گوییم «مردم» معنایش این نیست که مردم بیایند رأی بدهند و مسؤول یا نماینده ای را انتخاب کنند، بعد دیگر برای آن مردم هیچ مسؤولیتی وجود نداشته باشد. صرفاً همین باشد که اگر کسی می خواهد برای مردم کاری بکند، به این خاطر باشد که مردم بار دیگر به او رأی دهند. مسأله این نیست. در اسلام و نظام جمهوری اسلامی، فلسفه مسؤولیت پیدا کردنِ مسؤولان در کشور، این است که برای مردم کار کنند. مسؤولان، برای مردم اند و خدمتگزار و مدیون و امانت دار آنها هستند. مردم محوراند. کسی که در نظام جمهوری اسلامی مسؤولیتی به دست می آورد، باید همه همّ و غمّش برای مردم باشد؛ … هم برای دنیای مردم …، هم برای معنویّت مردم …. این ها، جزو وظایف اصلی حکومت است».

شهرداری مشهد در چهار سال گذشته دیدگاه های امام خمینی(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله العالی) را پشتوانه نظری فعالیت های خود قرار داده و طرح های مختلفی را برای تغییر کالبد شهر مشهد و تبدیل آن به شهری در تراز امام رئوف، امام رضا(ع) به اجرا گذاشته است. یکی از پروژه های مهم در این خصوص« مشهد: شهر امید و زندگی» است. این پروژه از چند طرح کوچک و بزرگ از جمله : اجرای پروژه محله ما و مشارکت شهروندان در اتخاذ تصمیمات محلی، انتشار اطلس نیازهای شهروندان، رونمایی از منشور حقوق شهرنشینی، رونمایی از فرآیندهای نوین مرکز ارتباطات مردمی 137، اجرای کلان پروژه حق تقدم عابر پیاده، احداث پردیس تئاتر مشهد، سازمان فرهنگی، هنری کشورهای فارسی زبان، ایران، افغانستان و تاجیکستان (آیتا)، احداث پردیس مادر و کودک، افتتاح مجتمع آبی گلشن، گود کشتی با چوخه بابا نظر تشکیل شده است.

در واقع مشارکت مستقيم شهروندان در تصميم سازی ها و تصميم گيری های مديريت شهری ازجمله اهداف محقق شده در اين پروژه است به طوری که پس از اجرای طرح های عمرانی خردمقياس در سطح محلات، با نظر و درخواست مستقيم شهروندان به مرور زمان افزايش مطالبه گری شهروندان رقم خورده است. با توجه به اجرای پروژه های پیشنهادی شهروندان با نظر مستقیم خودشان، نظارت بر چگونگی اجرا و نگهداری از آنها افزایش می یابد و  شوراهای اجتماعی در درجه نخست و شهروندان در درجه دوم خود را مالک پروژه می دانند.

از اینرو، شهرداری مشهد طی چهار سال گذشته این کلام مقام معظم رهبری که فرمودند:« مسؤولان، برای مردم اند و خدمتگزار و مدیون و امانت دار آنها هستند» را نقشه راه خود قرار داده و ماهیت وجودی خود را خدمت به مردم و ساختن شهری در تراز پایتخت فرهنگی جهان اسلام می داند.

 حضور مردم در پای صندوق های رای و انتخاب آیت الله رئیسی به عنوان سیزدهمین رئیس جمهور، بیانگر آن است که مطالبه مردم، تغییر جدی در ساختار مدیریتِ ناکارآمدِ کشور و دست یابی به توسعه‏ی ماندگار و رشد و پیشرفت  در عرصه‏های مختلف است. با عنایت به تجربه مدیریتی موفق آیت الله رئیسی، امید می رود با برنامه‏ریزی دقیق و علمی، رشد همه جانبه‏ی کشور را اعم از علمی، صنعتی و کشاورزی، رفاه عمومی، بهداشت و میزان امید به زندگی، آموزش و شاخص باسوادی، میزان تولید ناخالص داخلی و افزایش درآمد سرانه، مبارزه با تورم و بیکاری، ایجاد امنیت شغلی و اقتصادی، سرمایه گذاری، دست یابی به تکنولوژی و فن آوری جدید، به عنوان عمده‏ترین شاخص‏های توسعه، تضمین نماید.