وزارت نفت می‌تواند در راستای تکمیل زنجیره ارزش محصولات گام بردارد

به گزارش خبرنگار مهر، جلوگیری از خام فروشی و توسعه زنجیره فرآورده‌های نفتی مسأله‌ای است که همواره کارشناسان بر ان تاکید داشتند. چرا که با توسعه زنجیره محصولات پتروشیمی و جلوگیری از خام فروشی می‌تواند بخش اعظمی از نیازهای داخلی را برطرف و درآمد ارزی برای کشور به دنبال داشته باشد.

اما چند مساله وجود دارد؛ یکی توسعه زنجیره محصولات پالایشگاهی و دیگری ساخت پالایشگاه که به نگاه جدی مسئولان نیاز دارد که در دولت قبل از آن مغفول ماند و دولت فعلی تنها وعده پالایشگاه شهید سلیمانی را می‌دهد و با گذشت دو سال همچنان جزئیات دقیقی از ساخت این پالایشگاه وجود ندارد.

ظرفیت مغفول پالایشی در کشور

محمد علی قدیری کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به مهر می‌گوید: ایران با وجود برخورداری از منابع غنی نفتی و سابقه طولانی در زمینه استخراج نفت، هنوز در حوزه پالایش با نقطه ایده‌آل فاصله دارد، این عقب ماندگی را می‌توان از سهم پایین ایران در زمینه پالایش نفت نسبت به ظرفیت تولید مشاهده کرد. در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا به بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز رسیده‌است. این در حالی است که ظرفیت پالایشی ایران روزانه با احتساب نفت خام و میعانات گازی تنها حدود ۲.۲ میلیون بشکه است.

وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا است، سهمی حدود ۲ درصد از ظرفیت پالایشی دنیا را به خود اختصاص داده است که نسبت به میزان منابع نفتی موجود در کشور، سهمی بسیار اندک و محدود است.

این کارشناس انرژی خاطر نشان کرد: این جبران عقب ماندگی ظرفیت پتروپالایشی در قانون برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده بود به طوری که در بند «الف» ماده ۴۴ این قانون آمده است: «دولت مکلف است به منظور افزایش ارزش افزوده انرژی و تکمیل زنجیره ارزش در طول اجرای قانون برنامه اقدام‌های زیر را انجام دهد: تسهیلات لازم برای ایجاد ظرفیت پالایش مقدار دو میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی با ضریب پیچیدگی بالا توسط بخش غیردولتی را به نحوی برنامه‌ریزی و اجرا کند تا ترکیب تولید فرآورده آن‌ها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان تقطیر اختصاص یابد و سهم نفت کوره در الگوی پالایش از ده درصد (۱۰%) بیشتر نشود».

قدیری با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته توجه ویژه ای به افزایش ظرفیت پالایشگاهی نشده است، افزود: طی سال‌های برنامه ششم توسعه تاکنون تنها پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسیده‌است و تا ظرفیت یاد شده در برنامه قبلی توسعه ۵۰۰ هزار بشکه در روز فاصله وجود دارد. از طرف دیگر طرح‌های ارتقای پالایشگاه‌های کشور برای کاهش تولید نفت کوره آنطور که باید پیشرفتی نداشته‌اند و همچنان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد فراورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها نفت کوره است.

بی رغبتی پتروشیمی‌های متانولی برای تکمیل زنجیره ارزش

اما این موضوع تنها بخشی از ماجرا است چرا که دولت با پتروشیمی‌هایی در پی تکمیل زنجیره ارزش نیستند هم برخورد جدی نمی‌کند. ابتدای سال بود که دولت برای نرخ خوراک پتروشیمی‌ها فرمول گذاری جدیدی را در نظر گرفت که موج جدیدی از اعتراضات را به دنبال داشت و برخی از کارشناسان معتقد بودند که نباید سوخت و خوراک پتروشیمی‌ها به صورت یارانه‌ای باشدف سعید میر ترابی کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به مهر گفته بود: یکی از مشکلاتی که هم اکنون ما با آن مواجه هستیم این است که سوخت و خوراک پالایشگاه‌ها را به صورت یارانه‌ای اعطا شده است این مسئله طبیعتاً انگیزه را برای پتروشیمی‌های متانولی که اقدام به توسعه زنجیره ارزش خود کنند کاهش می‌دهد.

وی در ادامه بیان کرد: اعطای یارانه انرژی ارزان به عنوان خوراک به پتروشیمی‌های متانولی از یک طرف می‌تواند فساد ایجاد کند از سوی دیگر وقتی این خوراک در بازار آزاد به صورت گران‌تر به فروش می‌رسد و منجر به عدم شفافیت در عملکرد این پتروشیمی‌های متانولی می‌شود که هم اکنون ما با این عدم شفافیت روبرو هستیم.

این کارشناس انرژی در ادامه خاطرنشان کرد: معمولاً هم این عدم شفافیت با میزانی از فساد روبرو است. وقتی این پتروشیمی‌های متانولی این خوراک را مدت‌ها به صورت یارانه‌ای دریافت کرده‌اند به همین دلیل کالایی که تولید کرده‌اند را به عنوان سود نشان می‌دهد. اما در واقع این امر یک سود غیر واقعی است به این دلیل که نهاده ورودی قیمت واقعی نداشته است.

میرترابی در ادامه خاطرنشان کرد: این مسئله از بعد منافع ملی و حرکت در مسیر تکمیل زنجیره ارزش این محصولات همیشه مانع ایجاد کرده است، در دنیا مسیری که کشورها کشورهای مختلف از جمله کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس به آن ورود کرده‌اند این است که خوراک ورودی این پتروشیمی‌های متانولی را با قیمت‌های بین‌المللی به آنها عرضه می‌کنند تا این مسئله انگیزه‌ای شود که این پتروشیمی‌ها به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر حرکت کنند و سود واقعی‌تر و منطقی‌تری نصیب آنها شود.

برنامه وزارت نفت برای تکمیل زنجیره ارزش محصولات

اما وزارت نفت برای پیشبرد چنین مسأله‌ای چه برنامه‌ای دارد، بر اساس آخریم اطلاعات منتشر شده، این وزارتخانه در نظر دارد که بهینه سازی پالایشگاه‌ها را در پیش بگیرد تا از این طریق تولید فرآورده‌های نفتی با ارزش افزوده بالاتر نیز افزایش پیدا کند. همچنین در برنامه‌های وزارت نفت افزایش ظرفیت و تولید صنایع پتروشیمی عنوان شده است که باید دید تا پایان سال در این عرصه به چه میزان موفق عمل خواهد کرد.