اقدامات فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه برای بقاع متبرکه/لزوم توسعه زیرساخت‌های گردشگری در اماکن مذهبی برای رونق اقتصادی

به گزارش خبرگزاری حوزه از تهران، بقاع متبرکه، گذشته از جایگاه مذهبی که در میان مردم دارند جزء ظرفیت‌های فرهنگی اجتماعی و گردشگری هم محسوب می‌شوند. ظرفیت‌هایی که بی‌شک می‌تواند زمینه‌ساز توسعه فرهنگی و اجتماعی شهر باشد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی فرموده‌اند «بقاع متبرکه باید به قطب فرهنگی تبدیل شوند» و این مسئله در دوران بعد از انقلاب در حال محقق شدن است زیرا بعد از پیروزی انقلاب عنایت ویژه امام و رهبری به بقاع متبرکه سبب شد آرامگاه امامزادگان از غربت خارج شده و فعالیت‌های فرهنگی در جوار آنها سامان یابد.

آنچه در ادامه می خوانید مشروح گفتگوی خبرنگار خبرگزاری حوزه با رضا معممی مقدم، مدیرکل فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه است که به عنوان یک مسئول در آن سازمان از بقاع متبرکه و ظرفیت های فرهنگی آن سخن گفته است.

* رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید فرموده‌اند که «بقاع متبرکه به قطب‌های فرهنگی و اجتماعی تبدیل شوند»، برای تحقق این دستور چه اقداماتی انجام‌شده است؟

در پاسخ به این رهنمود مقام معظم رهبری باید گفت سازمان اوقاف و امور خیریه اقدامات متعددی را به اجرا درآورده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از؛

۱. راه‌اندازی مراکز افق (اجتماعی، فرهنگی و قرآنی) در بقاع متبرکه

این مراکز با هدف تقویت کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و قرآنی بقاع متبرکه تأسیس شده‌اند. وظایف آن‌ها شامل مدیریت و اجرای برنامه‌های متنوع در حوزه‌های مذکور است که به تبدیل این اماکن به قطب‌های فرهنگی و اجتماعی کمک می‌کند.

۲. اجرای طرح‌های فرهنگی و اجتماعی متنوع

سازمان اوقاف با برگزاری طرح‌هایی نظیر «آرامش بهاری» در تعطیلات نوروز، «ضیافت الهی» در ماه مبارک رمضان، «نشاط معنوی» در تابستان، «بصیرت عاشورایی» در ایام محرم و صفر و «یاس نبوی» در ایام فاطمیه، به تقویت نقش فرهنگی بقاع متبرکه پرداخته است.

۳. ارائه خدمات اجتماعی و حمایتی

برگزاری کارگاه‌های «شمیم خدمت» در جوار بقاع متبرکه با هدف اشتغال‌زایی و کارآفرینی برای جوانان، زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست، از جمله اقدامات مهم در این زمینه است. همچنین، طرح «قرار دوازدهم» با توزیع بسته‌های معیشتی به نیازمندان در دوازدهم هر ماه اجرا می‌شود که تاکنون بیش از ۲.۵ میلیون بسته توزیع شده است.

۴. توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و مذهبی

اقداماتی نظیر افتتاح شبستان‌ها و توسعه فضاهای فرهنگی در بقاع متبرکه، به منظور افزایش ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی انجام شده است.

این اقدامات نشان‌دهنده تلاش مستمر برای تحقق منویات مقام معظم رهبری در تبدیل بقاع متبرکه به مراکز فعال فرهنگی و اجتماعی است.

* بنظر جنابعالی برای قطب فرهنگی شدن بقاع متبرکه چه فعالیت‌هایی را باید انجام داد؟

برای قطب فرهنگی شدن بقاع متبرکه، اقدامات متعددی می‌توان انجام داد که باعث تقویت جایگاه این اماکن مقدس به عنوان مراکز فرهنگی، اجتماعی و دینی می‌شود:

توسعه و تقویت برنامه‌های فرهنگی مثل برگزاری محافل قرآنی: افزایش تعداد محافل قرآن‌خوانی، مسابقات قرآنی و تلاوت‌های معنوی در بقاع متبرکه، با حضور قاریان بین‌المللی و محلی و اجرای برنامه‌های سخنرانی و همایش‌ها و برگزاری همایش‌ها، کنفرانس‌ها و جلسات سخنرانی با محوریت موضوعات دینی، فرهنگی و اجتماعی توسط علما، اندیشمندان و اساتید برجسته.

توسعه برنامه‌های هنری دینی مثل حمایت و برگزاری نمایشگاه‌های هنری، نقاشی، عکس و آثار هنری با موضوعات مذهبی و اسلامی و نشر کتاب‌های دینی و راه‌اندازی غرفه‌های کتاب در بقاع متبرکه و توزیع کتاب‌های مفید در زمینه‌های دینی، اخلاقی و فرهنگی هم موید قطب فرهنگی شدن بقاع متبرکه امام زاده هاست.

از دیگر ابعاد بسیار مهم برای قطب فرهنگی شدن ارائه ‌و افزایش فعالیت‌های اجتماعی و خدمات حمایتی است مثل؛ برگزاری طرح‌های حمایتی مانند توزیع بسته‌های معیشتی، کمک به خانواده‌های نیازمند، و اجرای طرح‌های اجتماعی که به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم کمک کند.

برگزاری کارگاه‌های آموزشی: برای توانمندسازی اقشار مختلف جامعه، خصوصاً جوانان و زنان، می‌توان کارگاه‌های آموزشی مختلفی در زمینه‌های حرفه‌ای، اجتماعی، مهارت‌های زندگی و تربیت دینی برگزار کرد.

برنامه‌های اشتغال‌زایی: از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی شغلی و ایجاد کارگاه‌های تولیدی، می‌توان در بقاع متبرکه فضاهای اشتغال‌زایی ایجاد کرد و نقش بقاع را در کمک به اقتصاد محلی تقویت نمود.

تقویت بسترهای آموزشی و ایجاد مدارس و کلاس‌های آموزشی: راه‌اندازی مدارس دینی، مدارس قرآن و کلاس‌های اخلاق و آموزه‌های اسلامی در بقاع متبرکه برای آموزش کودکان و جوانان و ایجاد مراکز مشاوره دینی و روانشناسی: این مراکز می‌توانند به افراد در زمینه‌های مختلف کمک کنند، از جمله پاسخگویی به مسائل دینی و روحی، مشاوره‌های خانوادگی، روانشناسی و مشاوره تحصیلی هم بسیار مهم است

توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و ایجاد فضاهای فرهنگی و هنری و تجهیز بقاع متبرکه به امکانات فرهنگی مانند کتابخانه‌ها، سالن‌های همایش و نمایشگاه‌های دائمی برای ارتقای سطح آگاهی عمومی اولویت بسزایی دارد.

فراهم آوردن فضای مناسب برای استراحت و خدمات رفاهی ، به منظور جذب بیشتر زائران و بازدیدکنندگان، باید فضاهای مناسبی برای استراحت، غذاخوری، سرویس‌های بهداشتی و امکانات رفاهی مناسب ایجاد شود.

طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه برای کودکان و نوجوانان مثل برگزاری مسابقات فرهنگی و دینی برای کودکان و نوجوانان: این برنامه‌ها می‌توانند شامل مسابقات حفظ قرآن، نقاشی با موضوعات دینی، قصه‌گویی و آموزش مفاهیم اسلامی باشد.

ترویج مفاهیم اخلاقی و دینی در قالب بازی‌ها و سرگرمی‌ها، استفاده از ابزارهای جذاب برای کودکان مثل بازی‌های تعلیمی و داستان‌نویسی می‌تواند باعث آموزش آسان‌تر مفاهیم دینی شود.

تقویت تبلیغات و رسانه‌ها و استفاده از رسانه‌های اجتماعی و دیجیتال چون با توجه به گسترش فضای مجازی، استفاده از رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی برای ترویج برنامه‌های فرهنگی و مذهبی بقاع متبرکه بسیار مؤثر خواهد بود.

پخش برنامه‌های مذهبی و فرهنگی که صورت دارد برنامه‌هایی مانند تلاوت قرآن، دعاهای معنوی و سخنرانی‌های مذهبی را از طریق تلویزیون، رادیو و پلتفرم‌های آنلاین پخش کرد تا این برنامه‌ها به دست مردم برسد.

تقویت هم‌افزایی بین نهادهای مختلف چون همکاری با نهادهای دولتی و خصوصی؛ برای رسیدن به اهداف فرهنگی و اجتماعی، همکاری با نهادهای مختلف مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر سازمان‌های اجتماعی می‌تواند در ایجاد برنامه‌های جامع مؤثر باشد.

ایجاد فضایی معنوی و مذهبی با برگزاری مراسم معنوی و مذهبی: افزایش تعداد مراسم‌های عبادی و مذهبی مانند نماز جماعت، مراسم شب‌های قدر، عاشورا، اربعین و سایر مناسبت‌ها برای ایجاد فضای معنوی و دینی در بقاع متبرکه بسیار مهم برای تحقق قطب فرهنگی شدن بقاع متبرکه می باشد.

توسعه مراسم‌های احیای شب‌های رمضان و دعای کمیل: برگزاری مراسم‌های شبانه و دعاهای مذهبی به‌ویژه در ماه‌های رمضان و محرم می‌تواند باعث افزایش انگیزه‌های معنوی مردم شود

با انجام این فعالیت‌ها، بقاع متبرکه می‌توانند به مراکز فرهنگی و اجتماعی واقعی تبدیل شوند که علاوه بر زیارت، فرصتی برای رشد روحی، فرهنگی و اجتماعی مردم فراهم آورند.

* برای تحقق شعار سال “سرمایه گذاری برای تولید” با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی سازمان اوقاف از جمله حمایت از دانش بنیانها و لزوم بهره وری اقتصادی چه پیشنهاداتی دارید؟

برای تحقق شعار سال “سرمایه‌گذاری برای تولید” همانطور که مستحضرید ریاست سازمان از بدو قبول مسئولیت نسبت به سرمایه گذاری و مولد سازی اهتمام جدی داشته اند اما ظرفیت‌های بیشتری در سازمان برای تحقق شعار سال وجود دارد، که موارد ذیل را پیشنهاد میکنم:

حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور مثل تخصیص زمین و املاک موقوفه: واگذاری زمین‌های وقفی با شرایط مناسب به شرکت‌های دانش‌بنیان برای احداث مراکز تولیدی و نوآورانه.

تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان برای حمایت از ایده‌های نوآورانه در حوزه تولید و همچنیین ایجاد مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری وقفی با بهره‌گیری از اراضی وقفی برای ایجاد شهرک‌های صنعتی دانش‌بنیان و شتاب‌دهنده‌های تولیدی.

بهبود بهره‌وری اقتصادی موقوفات از جمله مدرن‌سازی بخش کشاورزی وقفی با استفاده از فناوری‌های نوین در اراضی کشاورزی وقفی برای افزایش بهره‌وری و توسعه کشاورزی هوشمند.

سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش تولیدبا توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در کنار موقوفات کشاورزی برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر.

اجاره بهره‌وری موقوفات با تغییر مدل سنتی اجاره‌داری به روش‌هایی مانند اجاره به شرط بهره‌وری یا قراردادهای مشارکتی برای افزایش تولید.

توسعه زیرساخت‌های تولید و اشتغال‌زایی با حمایت از کسب‌وکارهای خرد و متوسط (SMEs)با ارائه وام‌های کم‌بهره از منابع وقفی برای توسعه مشاغل تولیدی.

ایجاد مراکز تجاری و صنعتی وقفی با استفاده از ظرفیت‌های موقوفه برای راه‌اندازی بازارچه‌های محلی، مراکز توزیع و کارگاه‌های تولیدی.

راه‌اندازی شرکت‌های وقفی مشارکتی با ایجاد بنگاه‌های اقتصادی مشترک میان سازمان اوقاف و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای تولید کالاهای استراتژیک.

استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری وقفی که با توسعه گردشگری مذهبی و فرهنگی و سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های گردشگری در اماکن مذهبی برای جذب سرمایه و رونق اقتصادی محقق می‌شود.

برندسازی محصولات وقفی که با توسعه برندهای ویژه محصولات وقفی مانند مواد غذایی ارگانیک، صنایع‌دستی و محصولات فرهنگی تحقق می یابد.

اجرای سیاست‌های تشویقی و تسهیل‌گری مثل کاهش بروکراسی اداری با تسهیل فرآیندهای اداری برای جذب سرمایه‌گذاران در موقوفات.

اعطای مشوق‌های مالیاتی با ارائه تخفیف‌های مالیاتی به شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدی که از ظرفیت‌های وقفی بهره می‌برند.

حمایت از صادرات محصولات وقفی: ایجاد بسترهای صادراتی برای محصولات تولید شده در موقوفات از طریق تسهیل‌گری در فرآیندهای تجاری.

گفتگو: ناصر مؤمنیان