۸۰ درصد جمعیت جهان زیر آسمان آلوده نوری؛کدام شهرهای ایران آلوده‌تر اند

حامد میرزاخلیل نماینده انجمن بین‌المللی آسمان تاریک در ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به آغاز هفته جهانی آسمان تاریک اظهار کرد: هفته جهانی آسمان تاریک از تاریخ ۲۱ تا ۲۸ آوریل (۱ تا ۸ اردیبهشت) است و از سال ۱۳۹۳ به عنوان یک روز ملی در آمریکا معرفی شده و سپس به سطح بین‌المللی ارتقا یافته است.

هفته جهانی الودکی نوری؛ شعار امسال کاوش، تعهد و همرسانی

میرزاخلیل با اشاره به شعار امسال که کاوش، تعهد و همرسانی است، بیان کرد: تحقیقات علمی اخیر نشان داده‌اند آلودگی نوری تأثیرات مخربی بر محیط زیست و گونه‌های جانوری دارد. به ویژه گونه‌هایی که شب و تاریکی را به عنوان بخشی از زندگی خود انتخاب کرده‌اند، مانند کرم شب تاب، پرندگان مهاجر، خفاش‌ها و جغدها به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند. شعار امسال به این دلیل انتخاب شده که توجه به حفظ تاریکی آسمان و تاثیر آن بر حفظ جانداران جلب شود.

تلف شدن یک میلیارد پرنده در امریکا بر اثر برخورد با نورهای روشن

میرزاخلیل همچنین به دلایل نام‌گذاری امسال اشاره کرد و گفت: آمار کشته شدن پرندگان در یک یا دو سال اخیر در کل دنیا به ثبت رسیده است و این موضوع به تبلیغات گسترده‌ای نیاز دارد تا مردم به خصوص طرفداران محیط زیست مطلع شوند. نقشه‌های دقیقی از دوره‌های مهاجرت پرندگان تهیه شده و در آمریکا آماری برابر با یک میلیارد پرنده که بر اثر برخورد با نورهای روشن و شیشه‌های ساختمان‌ها کشته می‌شوند، ثبت شده است.

مردم برای کمک به پرندگان چراغ های اضافی را خاموش کنند

وی ادامه داد: امسال تأکید بر این موضوع است که مردم می‌توانند با خاموش کردن چراغ‌های اضافی، نصب پرده یا طراحی شیشه‌ها با چسب‌های رنگی، به پرندگان کمک کنند تا متوجه شوند که آنجا بخشی از آسمان نیست و یک جسم سخت است که ممکن است جانشان را به خطر بیندازد.

۸۰ درصد جمعیت جهان زیر آسمان آلودگی نوری زندگی می‌کنند

وی گفت: آمارها نشان می‌دهد که ۸۰ درصد جمعیت جهان زیر آسمان آلودگی نوری زندگی می‌کنند که اصلا هیچ شانسی زیر این آسمان برای دیدن ستارگان و کهکشان ندارند.

هر سال به طور متوسط ۱۰ درصد از آسمان روشن‌تر می‌شود

میرزاخلیل با اشاره به اینکه آلودگی نوری از زمان اختراع لامپ آغاز شده است و هدف اولیه آن انجام فعالیت‌های روزانه در شب بود، افزود: اما با گذشت زمان، کارکرد نور در شب به زیبایی و فضاسازی نیز اختصاص یافته است و هر سال به طور متوسط ۱۰ درصد از آسمان روشن‌تر می‌شود.

تاریکی آسمان حیات گونه های شب زی را حفظ می کند

نماینده انجمن بین‌المللی آسمان تاریک در ایران در ادامه تأکید کرد: توجه به کاهش آلودگی نوری و حس تاریکی آسمان می‌تواند به حفظ حیات گونه‌های مختلف جانداران کمک کند و از همه دعوت کرد تا در این راستا به تلاش‌های خود ادامه دهند.

پروژکتورهای سفید در شهرهای بزرگ ایران قاتل تاریکی آسمان

میرزاخلیل در خصوص آلودگی نوری در شهرهای بزرگ ایران، اظهار داشت: بسیاری از زوایای پروژکتورها و چراغ‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بخش عمده‌ای از نور به سمت آسمان می‌رود و متأسفانه، بسیاری از پیمانکاران و مدیران فکر می‌کنند که با تنظیم زاویه پروژکتور، محیط بیشتری را روشن می‌کنند. اما من تصاویری از شب‌های مه‌آلود در تهران دارم که نشان می‌دهد این پروژکتورها چقدر نور را به آسمان گسیل می‌دهند.

وی افزود: زاویه غلط چراغ‌ها و رنگ مورد استفاده در نور پروژکتورها نیز تأثیر زیادی در افزایش آلودگی نوری دارد. با پیشرفت تکنولوژی LED، ساخت چراغ‌ها عمدتاً به سمت استفاده از نور سفید رفته است. نور سفید خاصیت پخش بیشتری در جو و مولکول‌های کره زمین دارد، برعکس نور زرد و قرمز که به مه‌شکن معروف هستند و در بسیاری از ماشین‌ها که در مناطق مه‌آلود تردد دارند، یک نور زردی برای شکافتن مه تعبیه می‌شود تا راننده جاده را ببیند. اما نور سفید این قابلیت را دارد که بیشتر در اتمسفر پخش شود و متأسفانه در سال‌های اخیر، چه در ایران و چه در دنیا، شاهد سوئیچ کردن از نورهای زرد قدیمی به پروژکتورهای سفید LED هستیم.

نماینده انجمن بین‌المللی آسمان تاریک در ایران ادامه داد: ال ای دی واقعاً بد نیست و مصرف کمی و عمر بیشتری نیز دارد، اما در بسیاری از جاها لزومی به استفاده از نورهای سفید نیست. ضمن اینکه اگر نور سفید باشد و زاویه پروژکتور هم غلط تنظیم شده باشد، این تولید آلودگی نوری را چند برابر می‌کند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: آلودگی نوری را می‌توان در شهرها و حتی روستاها تشخیص داد. به‌خصوص اینکه دیگر نمی‌توانیم ستاره‌ها را ببینیم و مخصوصاً وقتی که آسمان ابری باشد، ابرها را در آسمان می‌بینیم؛ اینقدر که نور از سمت زمین به سمت آسمان می‌رود و ما ابرها را به صورت روشن می‌بینیم. در صورتی که اگر به نقاط تاریک و کویرهای دورافتاده بروید، این صحنه را نمی‌بینید. وقتی هوا ابری می‌شود، تنها از اینکه متوجه می‌شوید که ابری هست، متوجه می‌شوید که آسمان پرستاره دیگر نیست.

در داخل اتاق خواب هم آلودگی نوری وجود دارد

او در ادامه گفت: در داخل منزل نیز ما فکر می‌کنیم که چراغ‌ها را خاموش می‌کنیم و در تاریکی به خواب می‌رویم، اما کره چشم ما و پلک ظریف ما قدرت جلوگیری از ورود نورهای مزاحم را به داخل کره چشم ندارد. همان یک مقدار نوری که از پنجره و کوچه وارد اتاق خواب می‌شود، باعث می‌شود که ساعت بیولوژیک انسان به هم بخورد. تستش هم خیلی راحت است؛ در تاریکی اتاق، دست را به صورت آرنج باز می‌کنیم و بعد از چند دقیقه که چشم به تاریکی عادت کرد، اگر انگشتانمان را دیدیم، متوجه می‌شویم که در داخل اتاق آلودگی نوری داریم. متأسفانه در بیشتر شهرهای بزرگ ایران، تمام منازل و اتاق خواب‌ها تحت تأثیر وجود نورهای مزاحم از بیرون هستند که مانع ترشح هورمون ملاتونین می‌شوند و این هورمون ساعت بیولوژیک را دچار اختلال می‌کند.

ارتباط آلودگی نوری با تنظیم خوابیدن

نماینده انجمن بین‌المللی آسمان تاریک در ایران خاطرنشان کرد: در داخل منازل نیز، نورهای مزاحم که از پنجره‌ها وارد می‌شوند، می‌توانند خواب و ساعت بیولوژیک انسان را مختل کنند. این نورها مانع ترشح هورمون ملاتونین می‌شوند که به تنظیم خواب کمک می‌کند. در ایران و سایر کشورها، شاهد تغییر چراغ‌ها از نورهای زرد به سفید هستیم، اما متأسفانه ضوابط مشخصی در این زمینه وجود ندارد و تنها اداره برق مسئول روشنایی معابر است.

میرزاخلیل در خصوص استانداردهای روشنایی جاده‌های بین شهری گفت: جاده‌های بین شهری دارای استانداردهای خاصی هستند و جداول مهندسی روشنایی وجود دارد که مشخص می‌کند برای هر معبر با توجه به میزان تردد، چند لوکس نور باید تعبیه شود. متأسفانه، غیر از این هیچ قانون دیگری در داخل یا خارج از شهرها وجود ندارد. به همین دلیل، انجمن بین‌المللی ایده‌ای را تحت عنوان ‘پارک‌های بین‌المللی آسمان تاریک’ مطرح کرده است.

وی افزود: این پارک‌ها معمولاً چند هکتار تا چند صد هکتار وسعت دارند و دارای قوانین و ضوابط سختگیرانه‌ای برای استفاده از منابع روشنایی هستند. در اطراف این پارک‌ها، اگر شهر کوچکی یا مجموعه ورزشی وجود داشته باشد، منابع روشنایی آن‌ها نیز باید استاندارد باشد تا در وسط پارک دستخوش تغییر و اختلال نشود. هدف این است که بازدیدکنندگان بتوانند کهکشان راه شیری را به وضوح مشاهده کنند.

دیدن کهکشان راه شیری از پارک های بین آلمانی اسمان تاریک

میرزاخلیل ادامه داد: این پارک‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که هم عاشقان تاریکی آسمان بتوانند کهکشان را ببینند و هم گونه‌های خاصی که حیاتشان به تاریکی آسمان وابسته است، در آنجا زندگی کنند. این پارک‌ها به علاقمندان به حیات وحش این امکان را می‌دهند که زندگی و فعالیت این حیوانات و حتی گیاهان را تماشا کنند. همچنین، در این پارک‌ها سکوهای آموزشی و تابلوهای علائم راهنمایی وجود دارد که به رصدگران و بازدیدکنندگان کمک می‌کند تا به سمت‌های مناسب هدایت شوند و امنیت آن‌ها تأمین شود.

۲۰۰ تا ۲۲۰ پارک بین‌المللی آسمان تاریک در دنیا وجود دارد؛ تلاش برای ایجاد این پارک در ایران

او در ادامه گفت: در حال حاضر، حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ پارک بین‌المللی آسمان تاریک در دنیا وجود دارد و در آسیا، پنج پارک از این نوع وجود دارد که یکی از آن‌ها به تازگی توسط کشور عربستان ایجاد شده است. متأسفانه، ما هنوز در ایران این پارک‌ها را نداریم، اما در حال تلاش هستیم تا با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، ضوابط و قوانین مربوط به این پارک‌ها را به ثبت برسانیم.

نماینده انجمن بین‌المللی آسمان تاریک در ایران با اشاره به اینکه بسیاری از منجمان برای رصد ستارگان به اطراف شهرهای بزرگ و در کنار روستاها سفر می‌کنند تا به آسمان مناسب کارشان دست پیدا کنند، گفت: آسمان شب در مناطق مختلف از لحاظ کیفیت متفاوت است،در نجوم روش‌ها و کمیت‌های زیادی برای سنجش کیفیت آسمان شب وجود دارد که یکی از آن‌ها حد قدر آسمان می‌باشد. قدر ظاهری کم نورترین ستاره‌ای که می‌توان با چشم غیرمسلح دید را حد قدر آسمان گویند.هرچه آسمان شب تاریک‌تر باشد حد قدر افزایش می یابد.

کدام شهر های ایران بیشترین آلودگی نوری را دارند

وی ادامه داد: تاریکی آسمان با قدر سنجیده می شود و حد قدر شرایط رصدی (میزان شفافیت) آسمان را مشخص می‌کند و هم کیفیت دید شخص را. تهران بیشترین آلودگی نوری را در کشور دارد به طوری که ۵ سال گذشته حدقدر یکی از رصدگاه های تهران در ۷۰ کیلومتری تهران ۶/۳ بوده و الان به زیر ۶ تنزل پیدا کرده است. هر چه این شاخص بالاتر برود اسمان پرستاره تر می شود و هرچه پایین تر اسمان کم ستاره تر می شود. شهرهای مشهد، قم، شیراز ، اصفهان و تبریز بعد از تهران بیشترین آلودگی نوری را دارا هستند.