تقسیم‌بندی دنیوی و اخروی آب
به‌مناسبت ماه مبارک رمضان، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن در سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه به موضوع «آب و نیایش» می‌پردازد. در ادامه، متن شماره پانزدهم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
ایکنا ـ در شماره گذشته، عدد سه را از اعداد اسرارآمیز و پرکاربرد در فرهنگ دینی، اجتماعی و علوم معرفی کردید. آیا می‌توانید مثال‌هایی از تطبیق علم‌الاعداد آن با دیگر موضوعات علمی و دینی ارائه دهید؟
بله. در نظر داشته باشید که عدد سه، تنها عددی به‌شمار می‌رود که معادل مجموع اعداد قبلی خود، یعنی (3 = 2+1) است. کلمه «آب» در علم ابجد، معادل عدد سه محسوب می‌شود. کلمه «ماء» هم سه حرفی است.
سه وعده نماز روزانه، یعنی صبح قبل از طلوع، ظهر میانه روز و شب بعد از غروب؛ ۳٠ روز یک ماه معادل سه دهه؛ سه ماه خاص در سال قمری، شامل رجب، شعبان و رمضان؛ سه ماه در هر فصل سال شمسی؛ سه روز ایام‌البیض، یعنی ۱۳، ۱۴ و ۱۵ ماه قمری؛ ۳٠ جزء قرآن یا سه تا ۱٠ جزء؛ سه بار خواندن سوره توحید که ثواب یک ختم قرآن دارد؛ سه صلوات بعد از خواندن یا شنیدن آیه صلوات و سه بار گفتن بعضی از اذکار، نظیر «یا ربِّ یا ربِّ یا ربِّ» از جمله این موارد است.
بیشتر بخوانید:
تنوع بی‌نظیر آب در قرآن
نزول آب؛ جلوه‌ای از تغییر مقام مکانی و مکانتی
آب؛ عنصر بی‌بدیل آفرینش
طهارت باطنی؛ کلید ورود به بارگاه قدسی
اهمیت طهارت روح و قلب در استجابت دعا
دلایل مستجاب نشدن دعا
دعا برای انسان حیات‌بخش و نشاط‌آور است
مصادیق «آل‌محمد» منحصر به ۱۳ معصوم پس از پیامبر(ص) است
چگونه صلوات در زمان‌های خطیر و حساس نجات‌بخش است
آیه صلوات؛ تجلی عنایات الهی از ازل تا ابد
صلوات؛ اکسیر اعظم
ذکر صلوات؛ آبی مضاف به عطر مبارک بهشتی
آب و نیایش از یک حقیقت سرچشمه می‌گیرند
آب و نیایش؛ دو پدیده ازلی و ابدی
همچنین سه گروه در قیامت شامل اصحاب‌الیمین، اصحاب‌الشمال و السابقون السابقون؛ سه شب قدر؛ سه لیلةالقدر در سوره قدر؛ سه محل دفن حضرت فاطمه(س)؛ سه روز وقوف در حج، یعنی مشعر، منا و عرفات؛ برگزاری مراسم ترحیم مؤمن بعد از سه روز از وفات؛ ثلاثة قروء یا سه بار پاک‌شدن زنان؛ پوشانده‌شدن سه چهارم کره زمین از آب؛ سه بار آب‌کشیدن چیز نجس برای پاک‌شدن؛ سه‌طلاقه‌کردن؛ تثلیث در مسیحیت؛ عدد ۳٠ و سه در تسبیحات حضرت زهرا(س)؛ سه بار تسبیحات اربعه در نماز؛ سه ظلمت در شکم مادر و جنین؛ سه سلام در پایان هر نماز و اینکه از شب ضربت خوردن امام علی(ع) تا شهادت ایشان سه شب طول کشید، از دیگر نمونه‌هایی است که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.
علاوه بر این‌ها، نمونه‌های دیگری نیز اضافه می‌کنم؛ برای مثال سه نماز چهار رکعتی در شبانه‌روز شامل ظهر، عصر و عشاء؛ یک نماز مغرب سه رکعتی؛ سه عالم دنیا، برزخ و قیامت؛ سه برگه در شناسنامه که نشانگر سه مرحله مهم و اساسی زندگی بشر، یعنی تولد، ازدواج و مرگ است؛ سه بعد ماده شامل طول، عرض و ارتفاع؛ نقش مهم مثلث در ریاضیات، یعنی مثلثات و هندسه؛ معیارهای سه‌گانه شامل کوتاه، متوسط و بلند، بد، خوب و متوسط، کم، زیاد و متوسط، اول، وسط و آخر و…؛ سه حالت ماده شامل جامد، مایع و گاز و سه دین الهی جهانی شامل اسلام، مسیحیت و یهودیت.
سه اصل دین اسلام، یعنی توحید، نبوت و معاد؛ سه سوره سه آیه‌ای در قرآن شامل کوثر، نصر و عصر؛ اهرام ثلاثه مصر؛ ثلاث شعب در قرآن یا آتش دوزخ که سه شعبه و شعله است؛ بت‌های سه‌گانه یا لات، منات و عزی؛ سه‌گانه‌‌های کفر، نفاق و ایمان؛ ادنی، اوسط و اقصی؛ اصغر، اوسط و اکبر؛ رخوت، توسط و شدت و نیز قصر، توسط و طول. سه‌گانه موجودات شامل جماد، نبات و حیوان؛ ۳٠ یا سه در ۱٠ لحن باربد در موسیقی؛ افسانه سیمرغ یا سه در ۱٠، خط ثلث در خوشنویسی؛ ریشه سه حرفی کلمات در عربی (ثلاثی مجرد)؛ عدد اسرارآمیز ۹ که مضربی از سه به‌شمار می‌رود و ده‌ها مورد دیگر؛ بنابراین می‌گوییم شاید یکی از اسرار متنوع و شگفت‌انگیز بودن آب، همین عدد سه و سه‌تایی بودن اتم‌های آن باشد. والله اعلم.
ایکنا ـ با توجه به صفات و اضافاتی که برای آب در قرآن مطرح کردید، به تقسیم‌بندی آب‌ها بپردازید.
در ادامه به تقسیم‌بندی آب‌ها از ابعاد و نگاه‌های گوناگون می‌پردازیم تا به تنوع این مخلوق آسمان‌بنیاد، بهتر و بیشتر پی ببریم. یقیناً آب‌شناسی، بهترین شیوه خداشناسی محسوب می‌شود و معرفت به آب از بالاترین درجات معرفت توحیدی و معارف الهی است. این ادعا در پایان ماه مبارک که ان‌شاءالله توفیق بیان مطالب مدنظرمان را داشته باشیم، بر خوانندگان محترم آشکار و اثبات و دلیل کنار هم آوردن «ماء و دعاء» مبرهن و مستند خواهد شد، به‌طوری که می‌توان گفت: «المآء، و ما ادریک ماالمآء؟»
دانشمندان درباره منشأ پیدایش آب در زمین می‌گویند که از شهاب‌سنگ‌ها و یا خرده‌سیاره‌ها (سیارک‌ها) بوده است. درواقع آب از آسمان نازل شده و شاید به همین مناسبت باشد که حیات‌بخش و منشأ حیات محسوب می‌شود؛ چون حیات هم مانند روح، پدیده‌ای آسمانی و از عالم عِلوی‌ست.
از یک نگاه می‌توان آب را به دو دسته تقسیم کرد؛ آب دنیایی و آب آخرتی. آب دنیوی خود به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ آبی که مظهر رحمت است و به‌طور مفید مورد بهره‌برداری جهانیان قرار می‌گیرد و آبی که مظهر بلا و عذاب است و نقش مخرب و زیان‌بار دارد. آب آخرتی هم به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ آب بهشتی و آب دوزخی.
توجه داشته باشید که این بحث ما فعلاً تأویلی نیست، بلکه براساس ظاهر آیات قرآن و همچنین ظاهر طبیعت دنیاست که مقابل دیدگان همگان قرار دارد. بحث تأویلی آب را در قسمت‌های آینده این گفت‌وگو ان‌شاءالله عرض خواهیم کرد.
ایکنا ـ از ۲۳ صفت و مضافی که برای آب در قرآن آمده، چند نوع آن دنیایی و چند نوع آخرتی است؟
از این تعداد، پنج نوع آن آخرتی و ۱۸ نوع آن دنیایی هستند. البته «ماء مَعین» هم دنیوی و هم آخرتی است.
ایکنا ـ درباره آب‌های دنیایی توضیح دهید.
آب‌های دنیایی خواص فیزیکی و شیمیایی گوناگون دارند و از نظر قرآن دارای صفات معنوی مانند طهور و مبارک هم هستند. آب‌های مفید دنیایی را می‌توان به این انواع تقسیم کرد: ۱ ـ آب باران ۲ ـ آب دریاها ۳ ـ آب‌های جاری رودخانه‌ها ۴ ـ آب‌های معدنی چشمه‌ها ۵ ـ آب‌های زیرزمینی ۶ ـ آب‌های ناشی از ذوب یخچال‌ها ۷ ـ آب‌های ناشی از ذوب برف‌ها، تگرگ‌ها و کوه‌های یخ ۸ ـ آب‌های خروجی از بدن انسان، حیوانات و گیاهان (اشک، بزاق، اخلاط، ترشحات خونی، خونابه‌ای، چرک، تعرق، ادرار، مدفوع، منی، شیر، شبنم برگ‌های نباتات، آب درون میوه‌ها، سبزیجات و گل‌ها و دیگر موارد مشابه).
از دیدگاهی دیگر، آب‌های دنیایی را می‌توان به آب‌های شیرین، شور و تلخ، نرم، نیمه‌سخت و سخت، سرد، ولرم، گرم و داغ (جوش) و اسیدی و قلیایی تقسیم کرد.
از نگاهی دیگر، آب به سه حالت فیزیکی مایع و جامد (یخ، برف و تگرگ) و گاز (بخار آب) بخش‌بندی می‌شود. در تقسیم‌بندی دیگری، آب به دو نوع مطلق (ساده و معمولی) و مضاف (مانند گلاب، سرکه، شراب، عرقیجات، آب میوه‌ها و هر آبی که ماده اضافی همراه خود دارد) قسمت می‌شود. آب مقطر، آب‌های بازیافتی از پساب‌ها، آب پنهان و مجازی، آب خشک، آب نادیدنی، آب کاذب و بدلی یا همان سراب، جلوه‌های دیگری از آب هستند که از شرح آن‌ها می‌گذریم.
فقط به یک نکته اشاره کنم و در حال حاضر از آن عبور کنیم و آن هم موضوع آب منی یا همان نطفه یا «ماءِِ دافِق» است که نقش اساسی و بنیادی در تولد انسان و بسیاری از حیوانات دارد و ضروری است که درباره آن و نقش حیات‌بخش فوق‌العاده‌اش در چند گفت‌وگوی مستقل صحبت کنیم.
آب به خودی خود پدیده‌ای استثنایی و حیات‌بخش است و این نوع آب در میان همه آب‌های دنیایی، استثنا و به‌طور مضاعف، حیات‌بخش و مولودآفرین به‌شمار می‌رود، به‌طوری که از این آب ناپاک، پاک‌ترین انسان‌ها خلق می‌شوند: «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا…؛ و اوست که از آب، بشری آفرید… .» (فرقان، ۵۴)
ایکنا ـ درباره آب‌های آخرتی نیز توضیح دهید.
اما آب‌های آخرتی که شامل دوزخی و بهشتی می‌شوند. آب‌های دوزخی که در قرآن به آن‌ها اشاره شده است، عبارتند از ۱ ـ ماء حمیم (انعام/ ۷۰، یونس/ ۴، حج/ ۱۹، صافات/ ۶۷، ص/ ۵۷، غافر/ ۷۲، دخان/ ۴۶ و ۴۸، محمد(ص)/ ۱۵، رحمن/ ۴۴، واقعه/۴۲، ۵۴ و ۹۳، نبأ/ ۲۵) واژه حمیم به معنای آب داغ و سوزنده که نشانه‌ای از عذاب برای دوزخیان به‌شمار می‌رود، ۱۴ مرتبه در قرآن مجید آمده است. البته واژه حمیم به معنای «دوست مهربان» نیز پنج بار در قرآن تکرار شده است.
۲ ـ ماء صدید فقط یک بار در قرآن آمده و به معنای آب چرکین و ناپسند است: «… يُسْقَىٰ مِنْ مَاءٍ صَدِيدٍ؛ او را از آبی چرکین و متعفن می‌نوشانند.» (ابراهیم(ع)/ ۱۶)
۳ ـ ماءِِ کالمُهل: «…بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ…؛ با آبی چون مس گداخته که چهره‌ها را بریان می‌کند.» (کهف/ ۲۹)
آب‌های بهشتی در قرآن که به‌دلیل ماهیت رحمانی آب، تنوع بیشتری در مقایسه با آب‌های دوزخی دارند، عبارتند از انهار، عیون و شراب. نکته قابل توجه درباره آب باران است که با تمام برکاتی که در دنیا دارد و با همه اسامی، اوصاف و تنوعش، مخصوص دنیاست و در آخرت چیزی به نام باران و مشابهش نداریم. آب‌ها در بهشت یا جاری‌اند (انهار) یا در چشمه‌اند (عیون) و یا آبشارند (مسکوب).
مآءِِ غیرآسن، آبی که متعفن نمی‌شود، ماءِِ مسکوب که همیشه جاری و جاودانه و آب بهشت است، چشمه‌های آب با طعم‌های گوناگون کافور، زنجبیل و یا به نام سلسبیل و تسنیم، مخصوص بهشت و حوض کوثر که در قیامت است، آب مَعین در بهشت، متفاوت از آب‌های جاری دنیوی‌ست: «… کَأسِِ مِنْ مَعینً؛ جام‌هایی از باده ناب و پاک…» (صافات/ ۴۵، واقعه/ ۱۸) به اذن الله در این‌باره بیشتر سخن خواهیم گفت.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
همسونیوز صرفا این خبر را بازنشر کرده است، مسئولیت خبر بر عهده خبرگزاری منتشر کننده خبر می باشد.
