درودی‌نژاد: شکار می‌تواند به شکارچی تبدیل شود، اگر در زمین مذاکرات ایران و آمریکا عقلانیت باشد / حاجی‌زاده: انتظارات مردم را به مذاکرات گره نزنیم +فیلم
«شانزده آذر»؛ مناظره چالش‌ها و تجربه‌های مذاکره با آمریکا
جهان امروز در حال تغییرات بنیادین است و ایران باید در این تحول جهانی جایگاه خود را پیدا کند. مذاکره با آمریکا همواره یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران بوده است. در طول سال‌های گذشته، تجربه‌های متفاوت و گاه متناقضی از گفت‌و‌گو با آمریکا در سطوح مختلف به ثبت رسیده که تحلیل و واکاوی آن می‌تواند مسیر آینده سیاست خارجی کشور را روشن‌تر کند.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، برنامه «شانزده آذر» تلویزیون اینترنتی SNNTV با حضور پویا درودی‌نژاد؛ دانش‌آموخته کارشناسی علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و ابوالفضل حاجی‌زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، برگزار شد.
در فصل جدیدی از سلسله گفت‌وگوهای شانزده آذر، که در آن به بررسی مسائل کشور از دیدگاه جریان دانشجویی و دانشگاه می‌پردازیم، اولین برنامه با عنوان مناظره درباره چالش‌ها و تجربه‌های مذاکره با آمریکا همزمان با دور جدید مذاکرات به میزبانی عمادن برگزار شد.
این مناظره درحالی برگزار شد که به میزبانی کشور عمان، مذاکرات هسته‌ای به‌صورت غیرمستقیم میان تیم‌های ایرانی و آمریکایی در جریان است.
حاجی‌زاده در ابتدا گفت: من می‌خواهم از اینجا شروع کنم که جهانی که با آن سروکار داریم، اکنون متفاوت از جهانی است که در زمان مذاکرات برجام بودیم، یا در سال‌های ۲۰۱۰ یا ۲۰۱۸. جهانی که با آن مواجهیم، جهانی است پساجنگ، جهانی است که جنگ روسیه و اوکراین را تجربه کرده، جهانی است که وارد جنگ‌های الکترونیک شده و به فناوری و تراشه‌هایی که آمریکا و چین دارند پرداخته می‌شود. جهانی که حتی از تجارت آزاد، که تفکر قالب اقتصادی بود، عبور می‌کند و این تغییرات توسط کسی که رهبری این جریان را دارد، یعنی آمریکا، به پیش می‌رود.
جهانی که به سمت یک نظم جدید پیش می‌رود و بازیگران داخل این صحنه سیاسی، رفتارهای پیچیده‌تری دارند. دیگر رفتارهای خطی و یکسانی ندارند. مثلاً عربستان سعودی در این فضا دیگر فقط در پازل آمریکا بازی نمی‌کند؛ بلکه در برخی از نقاط، ارتباطات جدی‌تری با چین دارد.
ما در این جهان جدید که به گفته رهبری، نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری است، در حال مذاکره هستیم. وضعیت ایران و آمریکا در این جهان جدید چگونه است؟ خب، ما با آمریکایی مواجهیم که ترامپ با شعار “می‌خواهم آمریکا را دوباره بزرگ کنم” به قدرت می‌رسد، به این معنا که آمریکا جایگاه خود را در خطر می‌بیند و می‌خواهد از آن مقام آقای دنیا پایین نیفتد. او وارد جنگ تعرفه‌ای و فناوری با چین می‌شود. سیاست خارجی او نیز بر این اساس است.
از طرف دیگر، ایران در تکاپو است تا در این نظم جدید جایگاه خود را پیدا کند. ایران به عنوان محور مقاومت، در برابر مستکبرین و کسانی که به مردم ظلم می‌کنند، ایستاده است. ایران همچنین دنبال پیشرفت است و می‌خواهد تمدنی کامل بسازد. اما چالش جدی ایران این است که هنوز در نظم نوین جهانی جایگاه خود را پیدا نکرده است.
در نظم قبلی دنیا، ایران یکی از تأمین‌کنندگان اصلی انرژی برای بلوک غرب بود و به تعادل‌هایی با آنها رسید. اما در نظم فعلی هنوز جای خود را پیدا نکرده‌ایم.
در چنین فضایی، باید بررسی کنیم که آمریکا هدف اصلی خود را در مذاکرات چیست؟ به نظر من، یکی از دلایل جدی که آمریکا ایران را تحریم کرده، این است که نمی‌خواهد ایران پیشرفت کند. آمریکا نمی‌خواهد ایران در مسیر پیشرفت حرکت کند و هدف اصلی‌اش تضعیف جمهوری اسلامی است. بنابراین، باید ابتدا این را درک کنیم که آیا ما با چنین آمریکایی می‌خواهیم مذاکره کنیم یا نه؟
ایران به دنبال پیشرفت داخلی است، می‌خواهد برخی از مشکلات داخلی خود را حل کند و بحران‌هایش را پشت سر بگذارد. همچنین ایران به دنبال جایابی در نظم جهانی است. در این فضا، باید ببینیم که ایران چه راهبردی باید اتخاذ کند.
آمریکا درگیر مسائل مختلفی است و ایران باید در این نظم جدید نقشی ایفا کند. ما باید بحران‌های داخلی خود را حل کنیم، مثلاً مسائل انرژی، مسکن و بانک‌ها که باید در اولویت قرار بگیرند. مذاکرات نباید ما را از پرداختن به این مشکلات باز دارد. همچنین ایران باید در سیاست خارجی خود برنامه‌ای موازی با دیگر قطب‌ها مانند چین، روسیه، عربستان و سایر کشورها داشته باشد.
در این شرایط، مذاکرات باید به عنوان یک تاکتیک کوتاه‌مدت دیده شود. هدف‌های بزرگ‌تر ایران، مثل پیشرفت داخلی و جایابی در نظم جهانی، باید در اولویت قرار گیرند. بنابراین، مذاکره با آمریکا باید بخشی از یک استراتژی جامع و پیچیده باشد که در آن ایران بتواند در جغرافیای جدید اقتصادی و سیاسی جهان نقش خود را ایفا کند.
در نهایت، مذاکرات با آمریکا به عنوان یک تاکتیک کوتاه‌مدت مطرح است، اما ما باید در نظر داشته باشیم که در این نظم جهانی جدید، ایران باید یک برنامه گسترده‌تری برای تعامل با دیگر کشورها و دستیابی به اهداف بلندمدت خود داشته باشد.
درودی نژاد در بخش ابتدایی صحبت خود توضیح داد: نکته‌ای که آقای حاجی‌زاده عزیز در صحبت‌های خود مطرح کردند، اشاره به تغییرات نظم جهانی و تحولات در سیاست‌های کشورهایی مانند عربستان بود. ایشان به‌درستی بیان کردند که عربستان از نگاه یک‌جانبه به تعاملات اقتصادی و سیاسی درس گرفته است و امروز در تلاش است تا همزمان با شرق و غرب تعامل داشته باشد. حالا این سوال مطرح می‌شود که چرا ما نباید از این تجربه درس بگیریم و چرا نباید از تجربه کشورهایی مثل عربستان که به‌طور متوازن به شرق و غرب می‌نگرند، بهره‌برداری کنیم؟
در ابتدا، می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که روابط ایران با روسیه به‌عنوان یک شریک استراتژیک همیشه مورد توجه بوده، اما واقعیت این است که در سال‌های اخیر چندین اقدام خصمانه از سوی روسیه علیه ایران مشاهده شده است. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، اتحادیه امارات متحده عربی بیانیه‌ای را علیه ایران امضا کرد و حمایت خود را از مالکیت اعراب بر جزایر سه‌گانه ایران اعلام کرد. همچنین در سال ۲۰۲۴، قراردادی که ایران با روسیه در رابطه با خرید سوخو-۳۵ داشت، لغو شد، رغم اینکه ایران پیش‌پرداخت را پرداخت کرده بود. این مسائل نشان‌دهنده آن است که ما باید واقع‌بینانه‌تر به سیاست خارجی خود نگاه کنیم.
در ادامه، به نکته‌ای که آقای حاجی‌زاده مطرح کردند، اشاره می‌کنم: در جهان چندوجهی امروز، چطور می‌توانیم تنها به شرق تکیه کنیم، زمانی که چین با تخفیف‌های ۳۰ تا ۴۰ درصدی از نفت ما خریداری می‌کند و عملاً سودی که چین از این معامله میبرد، بیشتر از سود ماست. این رویکرد صرفاً به‌سود ایران نیست و عملاً به‌ضرر منافع ملی ماست. ما باید به‌دنبال روابط متوازن و متعادلی با همه قطب‌های جهانی باشیم، نه اینکه تنها به یک طرف تکیه کنیم.
در مورد برجام، همانطور که آقای حاجی‌زاده به‌درستی اشاره کردند، برجام یک توافق ناتمام بود که نتایج اقتصادی مثبتی برای ایران داشت. در دوره برجام، تورم ایران کاهش یافت و رشد اقتصادی ایران به حدود ۱۲.۵ درصد رسید. البته من نیز موافقم که مکانیزم ماشه و عدم الزام‌آوری تعهدات طرف مقابل یک ایراد جدی بود، اما در نهایت، برجام به ایران فرصت داد تا از فشارهای اقتصادی کاسته شود و وضعیت اقتصادی کشور بهتر شود.
اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که سیاست‌های خارجی باید متناسب با منافع ملی و با توجه به تحولات جهانی طراحی شود. ما نباید صرفاً به‌دنبال مذاکره با یک طرف خاص باشیم و باید در تمامی حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی، بازیگر هوشمند و چندوجهی باشیم.
در نهایت، باید بپذیریم که هیچ‌کدام از کشورها، از جمله آمریکا، چین و روسیه، لزوماً به‌دنبال منافع ما نیستند. بلکه آنها به‌دنبال منافع خود هستند. از این‌رو، باید در سیاست‌های خود توازن را حفظ کرده و به‌طور هوشمندانه از موقعیت‌های بین‌المللی بهره‌برداری کنیم. مذاکره با آمریکا یا هر کشور دیگری باید بر اساس منافع ملی و با هدف دستیابی به نتیجه‌ای پایدار و متوازن باشد.
در ابتدا، باید به نکته‌ی مهمی که درباره‌ی کاسب‌کاران تحریم اشاره کردید، پرداخت. تحریم‌ها فقط به اقتصاد و سفره‌ی مردم ضربه نمی‌زنند، بلکه بنیان‌های فرهنگی و اجتماعی یک جامعه را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. این تکانه‌های اجتماعی می‌توانند تاثیرات بسیار عمیقی بر روابط اجتماعی و خانواده‌ها داشته باشند و ما باید آگاه باشیم که این جنگ اقتصادی، جنگی است که فراتر از مسائل اقتصادی به فرهنگ و روح اجتماعی ما آسیب می‌زند. در این شرایط، عقلانیت و نگاه هوشمندانه به مذاکرات و تحولات بین‌المللی امری ضروری است.
شما به این نکته اشاره کردید که جهان امروز چندوجهی است و در چنین جهانی ما باید بازیگران هوشمند و متوازنی باشیم. روابط با کشورهای مختلف نباید تنها بر اساس یک طرف خاص باشد؛ بلکه باید در این فضای چندوجهی، تعاملاتمان را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که منفعت ملی ایران در اولویت قرار گیرد. به‌طور خاص، در مورد روابط با روسیه و چین، درست است که این کشورها در شرایط خاصی قرار دارند و تحریم‌ها علیه آنها هم وجود دارد، اما باید به یاد داشته باشیم که این کشورها نیز از تعامل با ایران به نفع خود بهره‌برداری می‌کنند و این موضوع باید به‌طور واقع‌بینانه مورد ارزیابی قرار گیرد.
در بحث FATF و لیست سیاه، شما به نکته‌ای بسیار مهم اشاره کردید که متاسفانه ایران در حال حاضر از این لیست خارج نخواهد شد. با توجه به تحولات و وضعیت فعلی، به نظر می‌رسد که حتی اگر ایران تمام تعهدات خود را انجام دهد، کمیته مرکزی FATF هنوز به دلیل حضور اسرائیل و برخی دیگر از مسائل سیاسی، نخواهد اجازه داد که ایران از این لیست خارج شود. این موضوع نشان‌دهنده واقعیت تلخی است که باید در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک خود لحاظ کنیم.
در رابطه با سیاست‌های داخلی و خارجی، شما به ضرورت توجه به ظرفیت‌های داخلی و اصلاحات در داخل کشور اشاره کردید که بسیار مهم است. ایران باید بر اساس اصول خود و با تکیه بر توان داخلی، راهبردهای خود را تنظیم کند و از ظرفیت‌های عظیم خود بهره‌برداری کند. ما باید از ظرفیت‌های فرهنگی، گردشگری، علمی و اقتصادی خود استفاده کنیم و این را به‌عنوان یک اولویت در سیاست‌گذاری‌های داخلی و خارجی در نظر بگیریم.
در نهایت، به نظر من، تحلیل شما درباره‌ی وضعیت ایران در برابر تحریم‌ها و مذاکرات خارجی بسیار دقیق است. ما نباید خود را محدود به یک یا دو بازیگر جهانی کنیم. بلکه باید در این فضای چندوجهی، با دقت و هوشمندی حرکت کنیم. ایران باید در نظم جدید جهانی جایگاه خود را پیدا کند و این تنها از طریق تعاملات متوازن و هوشمندانه با دیگر کشورها ممکن است.
در پایان، شما به نکته‌ی بسیار مهمی اشاره کردید که ایران باید با تکیه بر استقلال اقتصادی و فرهنگی، نقش خود را در سطح جهانی ایفا کند. ما باید از تمام ظرفیت‌ها و امکانات خود استفاده کنیم تا در نهایت به هدف بلندمدت خود که ساختن یک تمدن قوی و مستقل است، دست یابیم.
فیلم کامل مناظره
همسونیوز صرفا این خبر را بازنشر کرده است، مسئولیت خبر بر عهده خبرگزاری منتشر کننده خبر می باشد.
