وکالت تخصصی عرصه‌ای برای وکلای حرفه‌ای
چکیده :
در دنیای پیچیده امروز، حقوق و قوانین روزبه‌روز گسترده‌تر و تخصصی‌تر می‌شوند. این تغییرات، نیاز به وکلای حرفه‌ای و آگاه به حوزه‌های خاص حقوقی را بیش از پیش برجسته کرده است. وکالت دیگر به شکل سنتی و کلی‌نگر پاسخگوی چالش‌های حقوقی مدرن نیست و اینجاست که وکالت تخصصی به عنوان عرصه‌ای برای وکلای حرفه‌ای، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
وکالت تخصصی به این معناست که وکیل، تمرکز خود را بر یک یا چند حوزه مشخص از حقوق معطوف کرده و با دانش عمیق و تجربه عملی در آن زمینه، به ارائه خدمات حقوقی می‌پردازد. این رویکرد، نه‌تنها کیفیت ارائه مشاوره و دفاع را افزایش می‌دهد، بلکه به موکلین نیز اطمینان بیشتری برای پیگیری پرونده‌هایشان می‌بخشد.
این مقوله که امروزه به دلیل گستردگی علم حقوق و نیازهای جامعه در این خصوص شاخه‌های متعددی برای این علم تعریف شده است نیاز به گفتگو و تفسیر ندارد اما آنچه که حائز اهمیت است تبحر در زمینه‌های مختلف دانش حقوق می‌باشد از این رو کانون‌های وکلای دادگستری پیشگام در این امر شده و مواردی چند از این دست را که موضوعات مطرح در پرونده‌های دادگستری را نیز شامل می‌گردید به عنوان رشته‌هایی که وکلا طبق شیوه نامه‌های خاص حائز به دستیابی به این تخصص می‌شوند را مدون نمود.
از آن جمله است ، اعطای پروانه وکالت تخصصی به وکلای حرفه ای در زمینه‌های حقوق خانواده ، حقوق کیفری ، حقوق کار ، قراردادهای خصوصی و امثالهم که در این نوشتار به چیستی وکالت تخصصی و چرایی مورد نیاز بودن آن می‌پردازیم.
چیستی و پرسش‌ها در باب کالت تخصصی:
در خصوص وکالت تخصصی سوالات متعددی قابلیت طرح دارد نخست اینکه آیا اصلاً نیاز به عنوان وکالت تخصصی وجود دارد ؟ آیا افرادی که در حیطه کاری وکالت در بعضی پرونده‌ها شناخته شده هستند یعنی متخصص آن رشته محسوب می‌گردند ؟
آیا احراز توانایی‌های افراد برای اعطای چنین صلاحیتی کافی برای اعتماد و اعتبار عوام جهت سپردن پرونده وکالتی خود به ایشان خواهد بود ؟ این دست سوالات و نمونه‌هایی از این قبیل از موارد متعدد و معتنابه می‌باشد که بایستی موشکافانه به بررسی هر کدام جهت دستیابی به پاسخ‌های دقیق و جامع و کامل اقدام شود.
مقدمه و طرح بحث :
همانطور که می‌دانیم متبحر شدن در یک فن خاص امری پیچیده و زمانبر می‌باشد که البته وکالت در رشته‌ای خاص هم تابع همین قاعده و قانون خواهد بود. مرور زمان از عوامل مهمی بوده که یک وکیل را حادق و حاذق می‌نماید هنگامی که یک وکیل پایه یک دادگستری پس از مضی مدت‌ها و اخذ پرونده‌های متعدد در یک حیطه خاص حقوقی سرد و گرم روزگار را عیناً در پرونده‌های وکالتی می‌چشد می‌توان با درصد ضریب بالایی وی را متبحر و متخصص در فلان رشته خاص از دنیای وکالت شمرد و دانست.
یکی از مهم‌ترین مزایای وکالت تخصصی، تسلط کامل بر قوانین و رویه‌های قضایی در حوزه‌های مشخص است. وکیلی که به طور تخصصی در زمینه‌ای مانند حقوق خانواده، کیفری، ملکی یا تجاری فعالیت می‌کند، به‌روزترین تغییرات قانونی و رویه‌های دادگاه را دنبال کرده و بهترین راهکارها را برای دفاع از حقوق موکل خود ارائه می‌دهد.
برای موکلین نیز انتخاب یک وکیل حرفه ای و متخصص، ریسک شکست در پرونده را کاهش می‌دهد. زمانی که پرونده‌ای پیچیده و حساس باشد، مراجعه به وکیلی که تجربه و دانش تخصصی در آن زمینه دارد، احتمال موفقیت را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، در دعاوی خانواده مانند طلاق یا حضانت، وکیل خانواده‌ای که به این حوزه تسلط دارد، بهتر می‌تواند پیچیدگی‌های روان‌شناختی و حقوقی پرونده را مدیریت کند.
فرضا وکیلی که قریب به ۲۰ سال در حقوق خانواده قلم فرسایی داشته و پرونده‌های متعدد را اعم از طلاق و مهریه و نفقه و تمکین و فسخ نکاح از نزدیک دیده و حس کرده ، و عمده سعی وی در اصلاح ، سازش و جلوگیری از طلاق زوجین بوده الا در شرایطی که عسر و حرج در آن زندگی حکمفرما گردیده بوده ، در دیدگاه عموم مردم و حتی در نظر دیگر همکاران وکالتی وی را متخصص آن رشته خاص حقوقی یعنی رشته حقوق خانواده می‌دانند.
اما حال یک وکیل تازه کار و کم سابقه که امکان استفاده از تجربه‌های مدت زمان وکالتی طولانی را ندارد لکن خواستار آن است که در یک رشته وکالتی خاص بیشتر شناخته شده و گام بردارد بایستی جهت تحقق چنین خواسته‌ای از مزایای وکالت تخصصی بهره‌مند گردد و حتی وکلای بیشتر شناخته شده نیز می‌توانند با اخذ مدارک لازم در این خصوص مهر تاییدی بر تجربیات چندین ساله خود زده و بیش از پیش در رشته مورد علاقه خود مطرح گردند.
سوابق تقنینی وکالت تخصصی:
اولین قانون:
به موجب بند ه از ماده ۶ قانون لایحه استقلال کانون‌های وکلای دادگستری مصوب ۱۳۳۳ یکی از وظایف تعریف شده از سوی قانونگذار برای کانون‌های وکلای دادگستری فراهم آوردن وسایل پیشرفته علمی و عملی وکلا بوده که با این دیدگاه هرگونه اقدام جهت آموزش حرفه‌ای و تخصصی به وکلا در ابواب مختلف حقوقی و اعطای گواهی و صلاحیت به افراد واجد شرایط از جامعه وکلا را شامل خواهد بود .
اما کانون‌های وکلای دادگستری اصولا بیشتر به مباحث عمومی مورد لزوم جهت اعطای پروانه وکالت دادگستری بسنده می‌نمودند و عموما دیدگاه تخصصی را در این باب پیش نگرفته و اعمال نکرده بودند این منوال برای عموم کانون‌های وکلای دادگستری رویه غالب بود تا اینکه در تبصره ماده ۲۲ آیین نامه تعرفه حق الوکاله و حق المشاوره و هزینه سفر وکلای دادگستری که به تصویب ریاست وقت محترم قوه قضاییه رسید ، اوضاع تغییر کرده و دست کانون‌ها در اعطای پروانه‌های وکالت گواهی تخصصی بازتر گردید.
اولین آیین نامه:
حسب تبصره ماده ۲۲ از آیین نامه تعرفه حق الوکاله و حق المشاوره و هزینه سفر وکلای دادگستری مصوب سال ۱۳۹۸ چنین مقرر شده (( در صورتی که کانون یا مرکز گواهی وکالت تخصصی برای وکلا صادر کند به حق الوکاله آنان در حدود صلاحیت تخصصی ۱۰ درصد افزوده می‌گردد. )) میبینیم که وقتی قانونگذار چنین امری را پیش بینی کرده بایستی گفت اذن در شی اذن در لوازم آن نیز می‌باشد و اکنون این وظیفه کانون‌های وکلا بوده که برای فراهم نمودن شرایط و لوازم چنین حقی اقدامی عملی انجام دهند و این مهم در شیوه نامه صدور گواهی وکالت تخصصی میسر گردید.
اولین شیوه نامه:
به تاریخ ۲۳/ ۱۰/ ۱۴۰۰ شیوه نامه صدور گواهی وکالت تخصصی در ۳۱ رشته توسط کارگروه وکالت تخصصی شورای اجرایی اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری یا همان اسکودا به تصویب رسید . شایان ذکر است کانون وکلای دادگستری اصفهان اولین کانونی بود که بلادرنگ بعد از تهیه شیوه نامه در کارگروه اسکودا بدون معطلی آیین نامه مربوط را تنظیم کرده و مبادرت به تشکیل کمیسیون وکالت تخصصی جهت بررسی و اعطای گواهی وکالت تخصصی به وکلای دارای شرایط اقدام نمود.
شرایط اعطای گواهی وکالت تخصصی چیست ؟
در ماده ۶ این شیوه نامه هر وکیل دادگستری با حداقل ۳ سال سابقه وکالت می‌تواند به شش طریق درخواست صدور گواهی وکالت تخصصی بنماید :
- دانش آموختگی در مقطع دکترا در صلاحیت موضوع درخواست
- تالیف یا ترجمه حداقل یک کتاب چاپ شده یا سه مقاله چاپ شده در نشریات تخصصی معتبر که حداقل یکی از آنها علمی پژوهشی باشد
- تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به استثنای مراکز غیر حضوری حداقل به میزان ۱۶۰ ساعت در صلاحیت موضوع درخواست
- دارا بودن ۵ سال سابقه اشتغال یا مشاوره در دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و شرکت‌های خصوصی معتبر
- اشتغال به قضاوت به مدت ۵ سال در صلاحیت موضوع درخواست
- ۶.شرکت در دوره‌های آموزشی مورد تایید کانون و قبولی در اختبار کتبی و شفاهی با کسب نمره حداقل ۱۴ از ۲۰
تبصره : چنانچه وکیل متقاضی هیچ یک از موارد فوق را دارا نباشد لیکن حداقل ۱۰ سال سابقه وکالت پایه یک را داشته باشد می‌تواند با ارائه مدارک مثبته صرفاً یک تخصص را به کانون متبوع خود معرفی و با تایید کمیسیون گواهی لازم را اخذ کند.
همانگونه که میبینیم قانونا شرایط سختی برای اخذ گواهی وکالت تخصصی وجود دارد در رقابت فزاینده حوزه وکالت، تمایز و تخصص‌گرایی عامل موفقیت و رشد حرفه‌ای است. وکلای متخصص و معروفی که در یک حوزه مشخص تمرکز دارند، با ارائه تحلیل‌های دقیق‌تر، تنظیم لوایح مستدل‌تر و استراتژی‌های دفاعی کارآمدتر، اعتبار و شهرت بیشتری کسب می‌کنند. این رویکرد علاوه بر جذب موکلین جدید، باعث افزایش رضایت موکلین قبلی و معرفی بیشتر از طریق بازاریابی دهان‌به‌دهان می‌شود.
همچنین، وکالت تخصصی به وکلا کمک می‌کند تا مدیریت زمان و منابع خود را بهبود بخشند. و به‌جای پذیرش پرونده‌های پراکنده در موضوعات مختلف، تمرکز بر حوزه‌ای خاص امکان تسلط بیشتر، کاهش زمان تحقیق و افزایش بهره‌وری را فراهم می‌کند.
ضرورت و جمع‌بندی:
همانگونه که مشاهده شد نیاز به توضیح اضافه نیست که بر اثر تخصصی شدن امور حقوقی در گرایش‌های متنوع و حتی تخصصی شدن محاکم دادگستری در زمینه پرونده‌های تجاری ، خانواده ، جرایم اطفال و امثالهم این نیاز ملموس می‌باشد که بهتر است وکلای دادگستری نیز همگام با نیازمندی‌های جامعه و اجتماع در تحقق عدالت گام برداشته و با توشه علم و عمل و کسب تخصص در زمینه‌های مورد علاقه به عنوان یک وکیل حرفه‌ای جهت تاباندن نور حقیقت به زوایای پنهان پرونده موکل خود اقدام نمایند.
در عصر حاضر، وکالت تخصصی نه‌تنها یک انتخاب هوشمندانه بلکه ضرورتی انکارناپذیر برای وکلای حرفه‌ای است. وکیلی که به دنبال موفقیت و پیشرفت در حرفه خود است، باید با تمرکز بر یک یا چند حوزه خاص، دانش خود را عمیق‌تر کرده و با ارائه خدمات تخصصی، اعتماد و رضایت موکلین را جلب کند.
به طور مثال وقتی زوجه که با همسرش اختلاف دارد و یک وکیل را که دارای پروانه وکالت تخصصی در حقوق خانواده است می‌یابد با اطمینان بالاتری پرونده خود را به او می‌سپارد و این اقدام از لحاظ روانی برای وکیل و موکل موجب نوعی آسودگی خاطر می‌گردد و مسلماً وکیل هم به جهت حفظ اعتبار و چنین اطمینانی حداکثر تلاش خود را جهت احقاق حقوق موکل می‌نماید.
و هرچند در کشورهای دیگر سالیان متمادی از این می‌گذرد که وکلا صرفاً در تخصص‌های حرفه‌ای خود مبادرت به قبول پرونده می‌نمایند اما این اقدام نوپا در ایران نیز شایسته تحسین است . باشد که آیندگان از وکلای شاغل در منصب وکالت این مشعل کوچک آگاهی را به چهل چراغی تابان‌تر و بالنده‌تر مبدل سازند.