بیمارستان‌ها ستون‌های سلامت جامعه هستند. آن‌ها پناهگاه‌هایی امن برای بیماران و مصدومان محسوب می‌شوند و این اطمینان را به ما می‌دهند که در صورت نیاز، مراقبت‌های پزشکی باکیفیت دریافت خواهیم کرد. اما تصور کنید در شرایط بحرانی ناگهان متوجه شوید بیمارستانی که قرار بود به شما کمک کند، خود درگیر آتش‌سوزی شده است. این سناریوی کابوس‌وار، متاسفانه در جریان آتش‌سوزی بیمارستان گاندی در تهران به وقوع پیوست.

این حادثه تلخ، شاید با خسارات جانی همراه نبود؛ اما خسارات مالی فراوانی داشت و فراتر از خسارات وارده، زنگ خطری جدی برای زیرساخت‌های درمانی کشور را به صدا درآورد. در این بخش قصد داریم به مهم‌ترین نگرانی‌های به‌جا مانده از آتش‌سوزی بیمارستان گاندی بپردازیم.

تراژدی که نباید اتفاق می‌افتاد

به گزارش خبرآنلاین، عصر پنج‌شنبه 5 بهمن 1402 ضلع شرقی بیمارستان گاندی تهران دچار آتش سوزی شد که این آتش از اتاق 106 در طبقه شانزدهم این بیمارستان شروع شده بود. آتش‌سوزی در بیمارستان گاندی یادآور خاطرات تلخ دیگری بود که موجب از بین رفتن جان‌ها و مال‌ها شده بودند. هر چند این حادثه با جان بیماران بازی نکرد، اما نگرانی‌های عمیقی را در مورد ایمنی بیماران و کارکنان بیمارستان ایجاد کرده است.

آتش‌سوزی در یک مرکز درمانی که محل نگهداری بیماران و تجهیزات پزشکی حساس است، می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد. بیماران بستری در بیمارستان اغلب در شرایطی به سر می‌برند که تحرک آن‌ها محدود است و در صورت بروز آتش‌سوزی، به کمک دیگران برای تخلیه نیاز دارند. این وضعیت، وخامت اوضاع را در شرایط آتش‌سوزی دوچندان می‌کند.

کمبود امکانات ایمنی در بیمارستان‌ها

یکی از مهم‌ترین دلایل نگرانی آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، کمبود امکانات ایمنی در این مرکز درمانی بود. گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که سیستم اطفای حریق بیمارستان به درستی عمل نکرده و همین موضوع باعث گسترش سریع آتش شده است.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد خروج اضطراری برای بیماران بستری و کم‌توان جسمی به درستی تعبیه نشده بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که شاید در زمان ساخت یا بازسازی بیمارستان، به مسائل ایمنی به اندازه کافی توجه نشده است.

باید به خاطر داشته باشیم که بیمارستان‌ها محل نگهداری بیماران با شرایط مختلف هستند. بسیاری از این بیماران تحرک کافی ندارند یا به دستگاه‌های کمکی وصل هستند. در چنین شرایطی، خروج اضطراری ایمن و کارآمد برای نجات جان افراد ضروری است.

متاسفانه باید گفت وضعیت ایمنی سایر بیمارستان‌ها و ساختمان‌های حساس دیگر در تهران نیز دست‌کمی از بیمارستان گاندی ندارد. امکانات ایمنی ضعیف در ساختمان‌های پررفت‌و‌آمد، یک نگرانی جدی است که تا زمانی که حمایت قانونی برای رفع آن وجود نداشته باشد، همچنان شاهد نبود امکانات ایمنی لازم در بیمارستان‌ها خواهیم بود.

فرسودگی تجهیزات و زیرساخت‌ها در ساختمان‌های حساس تهران

موضوع دیگری که نگرانی از آتش‌سوزی بیمارستان گاندی را تشدید می‌کند، فرسودگی احتمالی تجهیزات و زیرساخت‌های این مرکز درمانی است. فرسودگی سیم‌کشی برق، نشتی گاز، سیستم تهویه نامناسب و… همگی می‌توانند زمینه‌ساز بروز آتش‌سوزی شوند.

اما ای کاش فرسودگی زیرساخت‌ها فقط در این بیمارستان مشاهده می‌شد! طبق گزارشی که خبرگزاری فارس منتشر کرده، حداقل 20 هزار ساختمان و سازه ناایمن در شهر تهران وجود دارد که ممکن است با حوادث مشابه بیمارستان گاندی مواجه شوند.

در بسیاری از مراکز درمانی قدیمی، به دلیل کمبود بودجه یا اولویت‌های دیگر، به تعمیر و نگهداری اصولی تجهیزات و زیرساخت‌ها توجه کافی نمی‌شود و طبق بررسی‌هایی که در پژوهشکده بیمه منتشر شده و سایت راهنمای بیمه آن را تایید کرده است، این موضوع می‌تواند خطر بالقوه آتش‌سوزی در بیمارستان‌ها را تشدید کند.

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی تلنگری است که به مسئولین و دست‌اندرکاران حوزه سلامت یادآوری می‌کند، توجه به ایمنی در بیمارستان‌ها به اندازه کیفیت خدمات درمانی اهمیت دارد.

ریسک بالای آتش‌سوزی در بیمارستان‌ها

بیمارستان‌ها به دلایل متعددی، در مقایسه با سایر ساختمان‌ها در معرض خطر بیشتری برای آتش‌سوزی قرار دارند. وجود مواد قابل اشتعال مانند الکل، داروها، گازهای طبی و… ریسک آتش‌سوزی در این ساختمان‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، استفاده از دستگاه‌های برقی و الکترونیکی متعدد در بیمارستان‌ها، احتمال بروز اتصال کوتاه و جرقه را بالا می‌برد. همچنین حضور بیماران بستری با محدودیت تحرک، خروج اضطراری در شرایط آتش‌سوزی را با مشکل مواجه می‌کند.

تمامی این عوامل در کنار کمبود امکانات ایمنی و فرسودگی تجهیزات، ریسک آتش‌سوزی در بیمارستان‌ها را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. آتش‌سوزی بیمارستان گاندی نشان داد که باید تدابیر ویژه‌ای برای ایمن‌سازی این مراکز درمانی در نظر گرفته شود.

لزوم اجرای استانداردهای ایمنی

برای جلوگیری از تکرار حوادثی مانند آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، اجرای دقیق استانداردهای ایمنی در بیمارستان‌ها ضروری است. این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• نصب و راه‌اندازی سیستم‌های اطفای حریق خودکار و به‌روز: سیستم‌های اطفای حریق باید به طور مرتب بررسی و سرویس شوند تا در زمان بروز آتش‌سوزی به درستی عمل کنند.
• تعریف و اجرای خروجی‌های اضطراری ایمن: بیمارستان‌ها باید خروجی‌های اضطراری متعدد و به درستی طراحی شده داشته باشند که خروج ایمن بیماران با شرایط مختلف را تسهیل کند تا شاهد اتفاقات عجیب‌وغریب خروج و فرار بیماران از بیمارستان گاندی نباشیم.
• آموزش پرسنل در زمینه ایمنی و مقابله با آتش‌سوزی: آموزش پرسنل در زمینه ایمنی و مقابله با آتش‌سوزی از دیگر الزامات ایمن‌سازی بیمارستان‌هاست. پرسنل بیمارستان باید با نحوه کار با تجهیزات اطفای حریق، تخلیه اضطراری بیماران و کمک‌های اولیه در زمان آتش‌سوزی آشنا باشند. برگزاری دوره‌های آموزشی منظم و مانورهای عملی، می‌تواند آمادگی پرسنل در زمان بروز حوادث را افزایش دهد.
• نظارت مستمر بر ایمنی بیمارستان‌ها: علاوه بر موارد ذکر شده، نظارت مستمر بر ایمنی بیمارستان‌ها توسط مراجع ذیصلاح نیز ضروری است. این نظارت‌ها باید شامل بررسی تجهیزات ایمنی، سیستم‌های اطفای حریق، خروجی‌های اضطراری و… باشد تا در صورت مشاهده هرگونه نقص یا کمبودی، اقدامات لازم برای رفع آن در اسرع وقت انجام گیرد.

استانداردهای ایمنی در ساختمان‌سازی

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی نشان داد که ایمنی ساختمان مراکز درمانی، چقدر می‌تواند مورد غفلت قرار گیرد. بر اساس گزارش‌ها، نمای کامپوزیت بیمارستان گاندی، عامل اصلی گسترش سریع آتش بوده است. این در حالی است که وزارت بهداشت موظف است بر ایمنی ساختمان بیمارستان‌ها نظارت داشته باشد و از به‌کارگیری مصالح غیر استاندارد جلوگیری کند.

سوال اینجاست که چرا بیمارستان گاندی، با وجود دریافت اخطارهای مکرر از سوی سازمان آتش‌نشانی، نسبت به رفع نواقص ایمنی اقدام نکرده است؟ این سهل‌انگاری می‌توانست فاجعه‌ای انسانی به بار بیاورد.

حادثه آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، اهمیت بازنگری در استانداردهای ایمنی ساختمان بیمارستان‌ها را گوشزد می‌کند. به‌کارگیری مصالح دیرسوز، طراحی خروج اضطراری مناسب، و تجهیز بیمارستان‌ها به سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق خودکار، از جمله اقداماتی هستند که باید با جدیت دنبال شوند.

اهمیت وجود نقشه جامع برای پیشگیری و مقابله با بحران

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی نشان داد که فقدان یک نقشه جامع برای پیشگیری و مقابله با بحران در بیمارستان‌ها، می‌تواند منجر به سردرگمی و اتلاف وقت در لحظات حساس شود. چنین نقشه‌ای باید با مشارکت مسئولین بیمارستان، سازمان آتش‌نشانی، و سایر نهادهای امدادی تدوین شود.

این نقشه باید شامل مواردی همچون شناسایی و رفع نقاط حادثه‌خیز، تعیین مسیرهای خروج اضطراری، نحوه‌ی انتقال بیماران با شرایط خاص و استقرار نیروهای امدادی در نقاط استراتژیک باشد. به‌روزرسانی مستمر این نقشه و انجام مانورهای دوره‌ای برای شبیه‌سازی شرایط بحرانی، از دیگر اقدامات ضروری است. داشتن یک نقشه جامع، می‌تواند در زمان وقوع حادثه، سرعت عمل و هماهنگی نیروهای امدادی را افزایش دهد و در نهایت منجر به کاهش خسارات جانی و مالی شود.